Το ρολόι της Κρίσης (Doomeday Clock) πλησιάζει όλο και πιο κοντά στα μεσάνυχτα – απομένουν μόλις 100 δευτερόλεπτα – ώρα του αφανισμού της ανθρωπότητας. Σήμερα τα μέλη του Bulletin γιορτάζουν την 75η επέτειο του ρολογιού, και το Συμβούλιο Επιστήμης και Ασφάλειας των Atomic Scientists αποφάσισε ότι το ρολόι παραμένει και για το 2022 στα 100 μόλις δευτερόλεπτα πριν την ώρα της απόλυτης καταστροφής. Όχι όπως τονίζουν γιατί έχει επιτευχθεί κάποια σταθεροποίηση ως προς την ασφάλεια. Το ρολόι παραμένει απίστευτα κοντά σε μία απόλυτη καταστροφή που θα τελείωνε τον πολιτισμό μας.
Αναγνωρίζουν ωστόσο την ύπαρξη ενός “μικτού περιβάλλοντος απειλής – με ορισμένες θετικές εξελίξεις που αντισταθμίζονται από ανησυχητικές και επιταχυνόμενες αρνητικές τάσεις”. Τα μέλη του Συμβουλίου Επιστήμης και Ασφάλειας βρίσκουν ότι ο κόσμος δεν είναι πιο ασφαλής από ό,τι ήταν πέρυσι αυτή τη στιγμή και ως εκ τούτου αποφασίζουν να ορίσουν την Ημέρα της Κρίσης Ρολόι για άλλη μια φορά στα 100 δευτερόλεπτα έως τα μεσάνυχτα.
Στη δήλωσή τους, την οποία κοινοποιούν προς τους ηγέτες του κόσμου σημειώνουν:
Στο κατώφλι της καταστροφής. Μόλις 100 δευτερόλεπτα πριν τα μεσάνυχτα
Σημειώνουν δε πως : “Η περσινή αλλαγή ηγεσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες έδωσε ελπίδα ότι αυτό που φαινόταν σαν μια παγκόσμια κούρσα προς την καταστροφή θα μπορούσε να σταματήσει και —με την ανανεωμένη δέσμευση των ΗΠΑ— ακόμη και να αντιστραφεί. Πράγματι, το 2021 η νέα αμερικανική κυβέρνηση άλλαξε τις πολιτικές των ΗΠΑ με κάποιους τρόπους που έκαναν τον κόσμο πιο ασφαλή: συμφωνώντας σε επέκταση της συμφωνίας New START για τον έλεγχο των εξοπλισμών και έναρξη συνομιλιών στρατηγικής σταθερότητας με τη Ρωσία. Ανακοίνωσαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξουν να επιστρέψουν στην πυρηνική συμφωνία του Ιράν· και την επανένταξη στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Ίσως ακόμη πιο ενθαρρυντικό ήταν η επιστροφή της επιστήμης και των στοιχείων στη χάραξη πολιτικής των ΗΠΑ γενικά, ειδικά όσον αφορά την πανδημία COVID-19. Μια πιο μετριοπαθής και προβλέψιμη προσέγγιση για τον έλεγχο ενός από τα δύο μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του κόσμου σηματοδότησε μια ευπρόσδεκτη αλλαγή σε σχέση με τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια.
Ωστόσο, η αλλαγή στην ηγεσία των ΗΠΑ από μόνη της δεν ήταν αρκετή για να αντιστρέψει τις αρνητικές τάσεις διεθνούς ασφάλειας που είχαν αναπτυχθεί εδώ και καιρό και συνεχίστηκαν σε όλο τον ορίζοντα απειλών το 2021.
Σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας και Κίνας
Οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία και την Κίνα παραμένουν τεταμένες, με τις τρεις χώρες να συμμετέχουν σε μια σειρά από προσπάθειες πυρηνικού εκσυγχρονισμού και επέκτασης—συμπεριλαμβανομένου του προφανώς μεγάλης κλίμακας προγράμματος της Κίνας να αυξήσει την ανάπτυξη πυρηνικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Η ώθηση από Ρωσία, Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες για ανάπτυξη υπερηχητικών πυραύλων· και τις συνεχείς δοκιμές αντιδορυφορικών όπλων από πολλά έθνη. Εάν δεν περιοριστούν, αυτές οι προσπάθειες θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν την έναρξη μιας νέας επικίνδυνης κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών. Άλλες ανησυχίες για τα πυρηνικά, συμπεριλαμβανομένης της απεριόριστης πυρηνικής και πυραυλικής επέκτασης της Βόρειας Κορέας και οι (ακόμη) ανεπιτυχείς προσπάθειες αναβίωσης της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν συμβάλλουν σε αυξανόμενους κινδύνους. Η Ουκρανία παραμένει ένα πιθανό σημείο ανάφλεξης και οι αποστολές ρωσικών στρατευμάτων στα ουκρανικά σύνορα αυξάνουν τις καθημερινές εντάσεις.”
Έχει χαρακτηριστεί ως το πιο εμβληματικό έργο – γράφημα του 20ου αιώνα.
Από το 1947, πυρηνικοί επιστήμονες και άλλοι ειδικοί έχουν ενεργήσει ως χρονομετρητές για το Ρολόι της Κρίσης. Μια ομάδα συμβούλων, ερευνητών και ειδικών σε θέματα πολιτικής με το Bulletin of the Atomic Scientists (BAS) αξιολογεί ετησίως την κατάσταση του κόσμου για να αποφασίσει εάν οι δείκτες του ρολογιού θα κινηθούν προς τα εμπρός, θα γυρίσουν πίσω ή θα παραμείνουν εκεί που βρίσκονται.
Όταν το ρολόι έκανε το ντεμπούτο του στο κοινό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα πυρηνικά όπλα θεωρούνταν ότι ήταν η μεγαλύτερη απειλή – που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο – για την ύπαρξή μας. Ο χρόνος τότε ορίστηκε στα 7 λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, εμφανίστηκαν κι άλλοι κίνδυνοι, συμπεριλαμβανομένων της ταχέως επιταχυνόμενης κλιματικής αλλαγής και πανδημιών. Η ώρα του ρολογιού για το 2021 — 100 δευτερόλεπτα πριν από τα μεσάνυχτα — ήταν η πλησιέστερη που έχουν φτάσει οι δείκτες στη λεγόμενη ώρα της αποκάλυψης στην ιστορία του ρολογιού.
Το ρολόι της Κρίση είχε επίδραση και στην ποπ κουλτούρα. Αναφέρθηκε από μουσικούς από τον Sting μέχρι τους Smashing Pumpkins έως τους Iron Maiden. Από τα κόμικ των Watchmen μέχρι τον Doctor Who στην τηλεόραση.
Κατατέθηκε σήμερα στη Βουλή ο κλιματικός νόμος, που περιλαμβάνει μέτρα για τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στις μεταφορές, τα κτίρια και την ηλεκτροπαραγωγή.
Οι προθεσμίες που θέτει ο νόμος για την μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα προβλέπουν μικρές παρατάσεις της χρήσης υδρογονανθράκων σε σχέση με το κείμενο που είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.
Ειδικότερα, οι βασικές προβλέψεις του νόμου περιλαμβάνουν τα εξής:
-Ηλεκτροπαραγωγή: Απαγορεύεται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από στερεά ορυκτά καύσιμα (δηλαδή από λιγνίτη) από την 31η Δεκεμβρίου 2028. Η προθεσμία μπορεί να επισπευστεί περαιτέρω με απόφαση που μπορεί να εκδοθεί μέχρι το 2025, αφού ληφθούν υπόψη η επάρκεια ισχύος και η ασφάλεια εφοδιασμού.
-Οχήματα: Στην Περιφέρεια Αττικής και στην Θεσσαλονίκη (εκτός από τα νησιά), προβλέπεται ότι από το 2026 υποχρεωτικά όλα τα νέα ταξί καθώς και το ένα τρίτο των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων θα είναι οχήματα μηδενικών εκπομπών. Από την 1η Ιανουαρίου 2024, τουλάχιστον το ένα τέταρτο των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που αποκτώνται με χρηματοδοτική μίσθωση ή αγορά, θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα. Από την 1η Ιανουαρίου 2030 ή, εφόσον προβλέπεται διαφορετική ημερομηνία, από την ημερομηνία αναφοράς που προβλέπεται στο ενωσιακό δίκαιο, νέα επιβατικά και ελαφρά επαγγελματικά οχήματα που ταξινομούνται είναι μόνο οχήματα μηδενικών εκπομπών.
-Κτίρια: Από την 1η Ιανουαρίου 2025 απαγορεύεται η πώληση και εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης. Από την 1η Ιανουαρίου 2030, επιτρέπεται αποκλειστικά η πώληση πετρελαίου θέρμανσης το οποίο είναι αναμεμειγμένο σε ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό κατ’ όγκο με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα.
Προβλέπεται επίσης ότι από την 1η Ιανουαρίου 2025 τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας ( γεωγραφικές ζώνες υψηλής πιθανότητας πλημμύρας ή σε σημεία κοντά σε δασικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς) θα ασφαλίζονται υποχρεωτικά. Η ύπαρξη ασφαλιστηρίου συμβολαίου αποτελεί προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου.
ΥΠΕΝ: Ενημερωτικό σημείωμα για τον πρώτο Εθνικό Κλιματικό Νόμο
Ο πρώτος Εθνικός Κλιματικός Νόμος ορίζει το θεσμικό πλαίσιο και θέτει συγκεκριμένους στόχους για τη σταδιακή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί κλιματικοί στόχοι για το 2030 και η μετάβαση σε καθεστώς κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Αυτό επισημαίνει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε ενημερωτικό σημείωμα με αφορμή την κατάθεση του σχεδίου νόμου στη Βουλή. Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, οι βασικές ρυθμίσεις κωδικοποιούνται ως εξής:
Απολιγνιτοποίηση
– Προβλέπεται η διακοπή λειτουργίας όλων των λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2028 με ρήτρα επανεξέτασης το 2023, με προϋπόθεση τη διασφάλιση της επάρκειας ισχύος και την ασφάλεια εφοδιασμού.
Ηλεκτροκίνηση και απαγορεύσεις
– Από το 2024 το 1/4 των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που ταξινομούνται, θα πρέπει να είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα εξωτερικής φόρτισης με ρύπους έως 50γρ CO2/χλμ.
– Από το 2026 όλα τα νέα ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα πρέπει να είναι ηλεκτροκίνητα.
– Από το 2026 θα πρέπει το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να είναι ηλεκτροκίνητα.
– Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2023 θα υπάρξει εκ νέου εξέταση των μέτρων, προκειμένου να επεκταθούν και σε άλλες περιοχές, ανάλογα με την επαρκή διαθεσιμότητα των σταθμών φόρτισης.
– Απλοποιείται η διαδικασία εγκατάστασης φορτιστών.
– Από το 2030, απαγορεύεται η ταξινόμηση νέων οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης υπό την αίρεση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Η χώρα μας θα υιοθετήσει την ημερομηνία που θα τεθεί από τον σχετικό Ευρωπαϊκό Κανονισμό. Η εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι το μέτρο να ισχύσει το 2035.
Μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα κτίρια
– Από το 2025 απαγορεύεται η πώληση και η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης.
– Από το 2030 γίνεται υποχρεωτική η χρήση πετρελαίου θέρμανσης το οποίο θα είναι αναμεμειγμένο με βιοκαύσιμα σε ποσοστό 30%.
– Ειδικά κτίρια (βιομηχανίες, αποθήκες, εμπορικά κτίρια κ.α.):
Στα κτίρια με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ., για τα οποία υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2023 οικοδομικές άδειες ανέγερσης νέων κτιρίων ή προσθηκών σε υφιστάμενα κτίρια, εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών, καθίσταται υποχρεωτική η τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης.
Προβλέπεται η δυνατότητα εξαιρέσεων σε μεμονωμένα κτίρια για λόγους μορφολογικούς ή αισθητικούς ή σε περιοχές με θεσμοθετημένο καθεστώς προστασίας (παραδοσιακοί οικισμοί και διατηρητέα κτίρια).
Επιχειρήσεις
– Από την 1η Ιανουαρίου 2024 οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για όλα τα έργα και δραστηριότητες θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ποσοτική καταγραφή μειώσεων/αυξήσεων εκπομπών CO2, που θα προκύψουν από τη λειτουργία του έργου/δραστηριότητας και οδικό χάρτη για την επίτευξη των στόχων της απανθρακοποίησης.
Οι εγκαταστάσεις που κατατάσσονται:
– στα συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών (ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμοί, ΚΔΑΥ κλπ),
– στις τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής,
– στις πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και υδατοκαλλιέργειες,
– στις βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.
Θα πρέπει να έχουν μειώσει κατ’ ελάχιστο τις εκπομπές CO2 30%, έως το 2030 σε σχέση με το 2019. Εξαιρούνται οι εγκαταστάσεις επιχειρήσεων που εντάσσονται στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (ΣΕΔΕ). Σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου, επιβάλλεται πρόστιμο που δεν υπερβαίνει το 0,5% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
– Δίνεται η δυνατότητα αθροιστικής αξιολόγησης ομοειδών εγκαταστάσεων, αντιστάθμισης των εκπομπών με φυτεύσεις/δασώσεις, πράσινα πιστοποιητικά κλπ.
– Έως το 2026 θα πρέπει να έχουν τροποποιήσει την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών (ΑΕΠΟ) τους και από το 2026 και κάθε χρόνο να υποβάλλουν έκθεση σχετικά με τις εκπομπές του προηγούμενου έτους η οποία θα επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα.
– Σε περίπτωση μη υποβολής προβλέπεται πρόστιμο 100Euro ανά ημέρα καθυστέρησης, το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,1% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
– Από το 2023 επιχειρήσεις που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, θα πρέπει να υποβάλλουν ετήσια έκθεση σχετικά με το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το προηγούμενο έτος η οποία θα επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα.
Η υποβολή της έκθεσης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως 31/10 κάθε έτους.
Το μέτρο αφορά στις εξής επιχειρήσεις (εξαιρούνται οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις):
– Επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο
– Πιστωτικά ιδρύματα
– Ασφαλιστικές επιχειρήσεις
– Επιχειρήσεις επενδύσεων
– Επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας
– Εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης
– Εταιρείες ταχυμεταφορών
– Επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου
– Αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζομένους
– Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδας
– Αστικές εταιρείες παροχής συγκοινωνιακού έργου (ΟΑΣΑ, ΟΑΣΘ κλπ)
Στην ετήσια έκθεση συμπεριλαμβάνονται εθελοντικοί στόχοι και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
– Σε περίπτωση μη υποβολής προβλέπεται πρόστιμο 50Euro ανά ημέρα καθυστέρησης, το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,01% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
– Οι επιχειρήσεις που διαθέτουν τέτοιες εγκαταστάσεις θα πρέπει να συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις, έτσι ώστε να γίνεται παρακολούθηση εφαρμογής των μέτρων (η μη εφαρμογή επισύρει πρόστιμο το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,05% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας).
Νησιά
– Θεσπίζεται Στρατηγικό Πλαίσιο για την πρωτοβουλία του ΥΠΕΝ Gr – Eco Islands για την ολοκληρωμένη μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα.
Η επιλεξιμότητα των νησιών καθορίζεται λαμβάνοντας υπόψη ορισμένα κριτήρια:
– Τον μόνιμο πληθυσμό.
– Την προοπτική ηλεκτρικής διασύνδεσης με το ηπειρωτικό σύστημα.
– Τις ενεργειακές τους ανάγκες.
– Την τουριστική κίνηση.
– Την προσβασιμότητά τους στον τομέα των μεταφορών και των υποδομών.
– Τους αξιοποιήσιμους φυσικούς πόρους.
– Τα οικονομικά και κοινωνικά τους χαρακτηριστικά.
Ο στόχος είναι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 80% σε σχέση με το 2019.
– Από το 2030 απαγορεύεται η χρήση μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.
Δήμοι
– Έως την 31η Μαρτίου 2023, κάθε Δήμος υπολογίζει το ανθρακικό αποτύπωμα, το οποίο επαληθεύεται από πιστοποιημένο φορέα και καταρτίζει Δημοτικό Σχέδιο Μείωσης Εκπομπών (ΔηΣΜΕ). Ο σκοπός είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια που χρησιμοποιεί, το δημοτικό φωτισμό, τα οχήματά του, τις κοινωφελείς εγκαταστάσεις, τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης, αποχέτευσης κλπ.
Το ΔηΣΜΕ επικαιροποιείται ετησίως.
– Τίθεται στόχος μείωσης εκπομπών 10% για το 2025 και 30% για το έτος 2030, σε σχέση με το 2019.
– Η εκπόνηση του ΔηΣΜΕ και οι επικαιροποιήσεις του, από την 1η Ιανουαρίου 2024 αποτελούν προαπαιτούμενο για την αξιολόγηση προτάσεων των Δήμων για την υλοποίηση προγραμμάτων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής.
Προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση κτιρίου
Από το 2025, για τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας θα πρέπει να υπάρχει υποχρεωτική ασφάλιση κινδύνου (προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου), μετά από σχέδια που θα ετοιμάσουν οι Περιφέρειες.
Ως ζώνες υψηλής τρωτότητας θεωρούνται οι περιοχές που βρίσκονται:
– Σε ζώνες υψηλής πιθανότητας πλημμύρας, όπως αποτυπώνονται στους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας.
– Σε ζώνες που είναι κοντά σε δασικές περιοχές, που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς.
