ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΝ ( Νο 1)

Ακρως επίκαιρο και απολύτως διαχρονικό .

 ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Χάρη στη Προπαγάνδα πήραμε την εξουσία. Αυτή μας επέτρεψε να τη διατη-

ρήσουμε. Και αυτή θα μας δώσει τη δυνατότητα να κατακτήσουμε το κόσμο. Η

Προπαγάνδα είναι το τρομερότερο πολεμικό όπλο στα χέρια εκείνου που ξέρει

να τη χρησιμοποιεί. (Χίτλερ)

Έπρεπε να καταστρέψουμε τα αεροπλάνα μας, τα τανκς και τα όπλα μας, αλλά

όχι το όπλο της προπαγάνδας. Πώς μπορούσαμε να μην το χρησιμοποιήσουμε,

ποιος είναι αρκετά ανόητος να υποτιμά τη δύναμή του; Οφείλουμε την άνοδό

μας σε αυτό και θα πρέπει να εξαρτιόμαστε από αυτό ακόμα περισσότερο στο

μέλλον. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη διάπλαση της φύσης και της σκέψης

του σύγχρονου ανθρώπου. (Χίτλερ)

Αν θέλουμε να κάνουμε μια ιδέα να διεισδύσει στις μάζες, πρέπει να την επα-

ναλαμβάνουμε συνεχώς παντού και πάντα. Η προπαγάνδα δε γνωρίζει περιο-

ρισμούς στην ικανότητα προσαρμογής της. (Γκαίμπελς)

ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Κάθε πράξη ή ενέργεια του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα μιας ιδέας ή συναι-

σθήματος που γεννιέται είτε αυτόματα μέσα του ή προκαλείται από το εξωτε-

ρικό περιβάλλον. Συνήθως υπάρχει μια μονοσήμαντη αντιστοιχία ανάμεσα στις

ιδέες - συναισθήματα και στις πράξεις προς τις οποίες αυτά ωθούν. Αν λοιπόν

καταφέρει κάποιος να διεγείρει στο νου ενός ανθρώπου μια ιδιαίτερη ιδέα ή

συναίσθημα, τότε αυτό το άτομο θα ωθηθεί, τις πιο πολλές φορές ασυνείδητα,

προς μια συγκεκριμένη πράξη. "Η ιδέα όταν μπει μέσα στη μάζα μετατρέπεται

σε υλική δύναμη", παρατήρησε ο Μαρξ. Ο επίμονα, μεθοδικά, πειστικά και

συστηματικά επαναλαμβανόμενος λόγος, προφορικός ή γραπτός, διεγείρει στο

νου των ανθρώπων ιδέες και αν συνοδεύεται από μια έξαρση των συναισθημά-

των (που προκαλείται π.χ. από τη ρητορική δεινότητα του ομιλητή), τότε οδη-

γεί απαρεγκλίτως σε πράξεις και μάλιστα δυναμικής μορφής που μπορούν να

κατευθυνθούν στο στόχο που βάζει ο προπαγανδιστής. Η προπαγάνδα όμως

δεν ασκείται μόνο με το λόγο, αλλά και με άλλα μηχανικά ή συμβολικά μέσα,

όπως μνημεία, αγάλματα, τελετές, στρατιωτικές επιδείξεις, παρελάσεις, επάρ-

σεις σημαιών, καλές τέχνες κ.λ.π. Και αυτή ακόμα η μόρφωση και η εκπαίδευ-

ση είναι μια μορφή προπαγάνδας. Ο σχηματισμός επίσης των πολιτικών, θρη-

σκευτικών και κοινωνικών κινημάτων οφείλεται στην επίμονη και συστηματική

διάδοση ορισμένων ιδεών, δηλαδή στη προπαγάνδα.

Η έρευνα των βαθύτερων βιολογικών και ψυχολογικών αιτιών που ωθούν τον

άνθρωπο σε συγκεκριμένες δράσεις οδήγησε στην αναγνώριση τεσσάρων δια-

φορετικών κινήτρων: 1) Του πολεμικού κινήτρου, που είναι μια όψη του εν-

στίκτου της αυτοσυντήρησης και κληρονομιά μας από τις αρχέγονες εποχές,

όσο και αν το έχει εξευγενίσει σήμερα ο πολιτισμός μας, 2) του Κινήτρου για

Ικανοποίηση των Βασικών Αναγκών (τροφής, ένδυσης και στέγασης), που εί-

ναι επίσης μια πλευρά του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης 3) του Κινήτρου για

Χαρά και Απόλαυση, που ανάγεται βασικά στο σεξουαλικό ένστικτο, αλλά δεν

έχει σχέση μόνο με το σεξ, αλλά με την ευρύτερη ανάγκη μας για οποιοδήποτε

είδος χαράς και ικανοποίησης και 4) του Κινήτρου για Στοργή και Αγάπη, που

είναι μια εξευγενισμένη μορφή του σεξουαλικού ενστίκτου.

Με άλλα λόγια η συμπεριφορά του ανθρώπου καθορίζεται ως επί το πλείστον

από τα δυο του βασικά ένστικτα: της αυτοσυντήρησης και της διαιώνισης του

είδους. Τόσο καλύτερη θεωρείται γενικά μια προπαγάνδα, όσο περισσότερα

από τα τέσσερα προηγούμενα βασικά κίνητρα φαίνεται να ικανοποιεί.

Η προπαγάνδα ασκείτο από την αρχαιότητα, αλλά τη σημερινή εποχή λόγω της

ιδιαίτερης σημασίας που αποδόθηκε στην έννοια της "κοινής γνώμης", αυτή

εξελίχθηκε σε μια εφαρμοσμένη επιστήμη "διαμόρφωσης" και καθοδήγησης

αυτής της περίφημης κοινής γνώμης. Και αυτή ακόμα η βολιδοσκόπηση της

κοινής γνώμης ή γκάλοπ αποτελεί ένα ιδιαίτερο είδος προπαγάνδας. Με τη

συνδρομή της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, η προπαγάνδα ασκείται σή-

μερα συνεχώς και αδιαλείπτως, διαποτίζοντας όλες τις όψεις της κοινωνικής

μας ζωής, προσπαθώντας να επιβάλλει στη μεγάλη πλειοψηφία τις ιδέες μιας

περιορισμένης μειοψηφίας ή ελίτ.

Είναι ευνόητο επομένως γιατί τη χρησιμοποιούν οι πολιτικοί για τη προβολή

και διάδοση των ιδεών τους και οι αντιδραστικές κυβερνήσεις (υπάρχουν άρα-

γε μη αντιδραστικές;) για τον ευνουχισμό και αποκοίμισμα των υπηκόων τους,

κάνοντάς τους να δεχθούν αγόγγυστα τον καταφανή περιορισμό της ελευθε-

ρίας τους και την ωμή παραποίηση της αλήθειας.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Γενικά διακρίνουμε τρία είδη προπαγάνδας: την Εμπορική Προπαγάνδα ή Δι-

αφήμιση, τη Θρησκευτική Προπαγάνδα, Κατήχηση ή Προσηλυτισμό και τη Πο-

λιτική Προπαγάνδα. Καθένα από αυτά τα είδη έχει το δικό του ιδιαίτερο σκοπό.

Έτσι η διαφήμιση προσπαθεί να πείσει το κοινό για την ιδιαίτερη αξία και χρη-

σιμότητα ενός προϊόντος, για να το κάνει να το αγοράσει. Από την άλλη μεριά

η θρησκευτική προπαγάνδα προσπαθεί να δημιουργήσει νέους οπαδούς για να

αυξήσει το κύρος και την ισχύ μιας ορισμένης θρησκείας. Τέλος η πολιτική

προπαγάνδα αποσκοπεί στον επηρεασμό της κοινής γνώμης για πολιτικά οφέ-

λη.

Επίσης σε σχέση με τη προέλευσή της η προπαγάνδα διακρίνεται σε:

Λευκή ή Ανοιχτή Προπαγάνδα., η οποία είναι υπεύθυνη και ενυπόγραφη δεί-

χνοντας από πού προέρχεται και σε ποιον απευθύνεται. Είναι έγκυρη, αλλά

επηρεάζει ένα μικρό μόνο ακροατήριο: τους οπαδούς αυτών των ιδεών.

Γκρίζα Προπαγάνδα. Αυτή είναι ανεύθυνη, ανυπόγραφη, αποκρύπτοντας τη

προέλευσή της και τους πραγματικούς της σκοπούς. Είναι λιγότερο έγκυρη

από τη λευκή προπαγάνδα, αλλά επηρεάζει μέσω του δημιουργούμενου "ψι-

θύρου" πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο.

Μαύρη Προπαγάνδα. Αυτή είναι ψευδεπίγραφη και πλαστογραφημένη και πολ-

λές φορές φαίνεται σα να προέρχεται από τον ίδιο τον εχθρό εναντίον του ο-

ποίου βάλλει. Είναι η πιο δόλια μορφή προπαγάνδας και προσπαθεί να πλήξει

τον αντίπαλο εκ των ένδον με ψεύτικες ομολογίες και πλαστογραφημένα έγ-

γραφα που δήθεν προέρχονται απ' αυτόν.

Η Γκρίζα και η Μαύρη Προπαγάνδα αποτελούν μαζί τη κρυφή ή Συγκαλυμμένη

Προπαγάνδα, σε αντίθεση με την Ανοικτή Προπαγάνδα

ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Η προπαγάνδα χρησιμοποιείται για τον επηρεασμό, έλεγχο και καθοδήγηση

της κοινής γνώμης, έτσι ώστε να αποκομίσουν οι εκτελεστές της κύρος, δύνα-

μη, εξουσία και εθνικά, πολιτικά ή οικονομικά οφέλη. Έχοντας σαν άμεσο

σκοπό της τη δημιουργία κατευθυνόμενων οπαδών μιας πολιτικής ή θρησκευ-

τικής ιδέας, ή ακόμα, πιο σύγχρονα, άβουλων καταναλωτών ενός διαφημιζό-

μενου προϊόντος, χρησιμοποίησε στη διάρκεια των αιώνων όλα τα διαθέσιμα

μέσα, για να φτάσει τελικά στη σημερινή περίτεχνη και επιστημονική πια μορ-

φή της, με την οποία κατορθώνει να διεισδύσει και κυριεύσει τη ψυχή και το

νου των μεγάλων μαζών.

Αρχαιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν

εντυπωσιακά μνημεία, αγάλματα, ναούς, παλάτια, πολυτελή ρούχα, μαγικά

σύμβολα και εμβλήματα για να πείσουν τους υπηκόους τους για τη δύναμη και

το μεγαλείο ενός ιδιαίτερου βασιλιά, ευγενή ή ιερωμένου. Τα χρησιμοποιούσαν

επίσης για να αποδεικνύουν στους ξένους το μεγαλείο του πολιτισμού τους, τη

δύναμη της θρησκείας τους και για να εμπνέουν δέος και σεβασμό στους υπη-

κόους τους και στους πιστούς τους. Φαντασθείτε ένα λάτρη ή έναν απλό επι-

σκέπτη να στέκεται μπροστά στο τεράστιο, επιβλητικό, περίτεχνο, χρυσελεφά-

ντινο άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα ή του Διός στην Ολυμπία και θα

νιώσετε αμέσως το δέος του, το θαυμασμό του, την υποταγή του μπροστά στη

θεία μεγαλοπρέπεια.

Με ανάλογο τρόπο χρησιμοποιήθηκε η αρχιτεκτονική και η ζωγραφική, ενώ η

ρητορική και η δημόσια επιχειρηματολογία γνώρισαν ιδιαίτερη άνθιση στην

αρχαία Ελλάδα. Μεγάλοι ρήτορες όπως ο Αισχίνης, ο Δημοσθένης, ο Ισοκρά-

της και ο Λυσίας, αλλά και ξακουστοί σοφιστές όπως ο Πρωταγόρας, ο Γοργίας

και ο Πρόδικος, ή μεγάλοι φιλόσοφοι όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Σω-

κράτης, ο Ζήνωνας και ο Επίκουρος έπεισαν μεγάλα ακροατήρια και άφησαν

εποχή. Επιτυχημένοι δικηγόροι, δημαγωγοί και πολιτικοί χρησιμοποίησαν για

εντυπωσιασμό την επίσημη γλώσσα, κατάλληλες δόσεις χιούμορ, καλλιέπεια

και αρμονία στο λόγο τους, κατάλληλες αναμίξεις λογικών και άτοπων επιχει-

ρημάτων και τη κολακεία των ενόρκων ή μιας ορισμένης ομάδας ανθρώπων

για να πείσουν το ακροατήριό τους. Σαν αντίδραση ηθικοί δάσκαλοι όπως ο

Ισοκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης συνέθεσαν κανόνες "σωστής" ρη-

τορικής και ορθού λόγου. Προπαγάνδα ασκήθηκε επίσης στην αρχαία Ελλάδα

και μέσω του γραπτού λόγου, με τα μεγάλα έργα των φιλοσόφων, ποιητών και

γραμματικών. Οι αρχαίοι έτσι Έλληνες μπορούν να θεωρηθούν σαν από τους

πρώτους προπαγανδιστές του λόγου και της τέχνης της πειθούς.

Αλλά και τη μουσική χρησιμοποίησαν οι αρχαίοι Έλληνες για προπαγανδιστι-

κούς σκοπούς. Για παράδειγμα, τα ενθουσιώδη εμβατήρια του ελεγειακού ποι-

ητή Τυρταίου αφύπνισαν το πολεμικό μένος των Σπαρτιατών και τους οδήγη-

σαν στη νίκη εναντίον των Μεσσηνίων. Ένα από αυτά τα εμβατήρια, που με-

τέφρασε στη νεοελληνική ο Σπ. Τρικούπης λέει: "Τι τιμή στο παλικάρι, όταν

πρώτο στη φωτιά, σκοτωθεί για τη πατρίδα, με τη σπάθα στη δεξιά". Ένα άλλο

μέσον που χρησιμοποίησαν επίσης πολύ καλά ήταν τα επιγράμματα, τα οποία

ετίθεντο συνήθως στα μνημεία που εγείροντο στο τόπο των μεγάλων μαχών.

Το περίφημο επίγραμμα του Σιμωνίδη στις Θερμοπύλες, φόρος τιμής στο Λεω-

νίδα και τους τριακοσίους του: "Ω ξειν αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κεί-

μεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι", μας ρίγη ακόμα και σήμερα. Ή το άλλο

επίσης περίφημο επίγραμμά του στο τύμβο του Μαραθώνα: "Ελλήνων προμα-

χούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν", μας

γεμίζει εθνική υπερηφάνεια.

Προπαγάνδα έκανε και ο Όμηρος στην "Ιλιάδα του" για τις αρετές και την α-

νωτερότητα των Ελλήνων έναντι των άλλων "βαρβαρικών" φυλών και ο Περι-

κλής στο περίφημο "Επιτάφιό" του, όπου εκτός των άλλων, εξυμνεί την αρετή

και την ανωτερότητα των Αθηναίων και του δημοκρατικού τους πολιτεύματος.

Στην αρχαία Ινδία ο Βούδας, και στην αρχαία Κίνα ο Κομφούκιος μίλησαν επί-

σης για τη "σωστή" ρητορική και τις "κατάλληλες" μορφές του ορθού λόγου

και της γραφής στη διάδοση των ιδεών, μαζί με το παράδειγμα και το κήρυγ-

μα. Προπαγανδιστικό ρόλο έπαιξαν επίσης στην αρχαιότητα διάφοροι εκπαι-

δευτικοί μύθοι και παραβολές, εύκολα απομνημονευόμενες παροιμίες και κα-

τάλογοι εντολών, όπως οι Μύθοι του Αισώπου, οι Νόμοι του Λυκούργου, τα

Ανάλεκτα του Κομφούκιου, Οι Δέκα εντολές του Ιουδαϊσμού, Οι Νόμοι του

Μανού των Ινδουιστών και η Οκταπλή Ευγενική Ατραπός των Βουδιστών.

Προχωρώντας στους Ρωμαίους παρατηρούμε ότι αυτοί δεν είχαν τη λεπτότητα

και δεινότητα του Ελληνικού ρητορικού λόγου. Ο πολιτισμός τους, πιο χον-

δροειδής, δεν προσπάθησε να πείσει με το λόγο, αλλά με τον εντυπωσιασμό,

την επίδειξη δύναμης και ισχύος. Τα μέσα που χρησιμοποίησαν ήσαν οι μεγα-

λοπρεπείς κατασκευές (π.χ. υδραγωγεία), οι εντυπωσιακοί θρίαμβοι των νικη-

φόρων στρατηγών κατά την επιστροφή τους στη Ρώμη και τα μεγάλα θεάματα

στο Κολοσσαίο και στον Ιππόδρομο. Οι Βυζαντινοί ακολούθησαν το παράδειγ-

μά τους, όσον αφορά τους θριάμβους και τον Ιππόδρομο, αλλά χρησιμοποίη-

σαν συγχρόνως και μια έντονη μορφή θρησκευτικής προπαγάνδας, που έπαιξε

τελικά τον ιδιαίτερο ρόλο της στη Πτώση της "Βασιλεύουσας". Οι ψαλμωδίες

των χιλιάδων άοπλων πιστών και ιερέων δεν εισακούσθησαν, η "Υπέρμαχος

Στρατηγός" δεν ενεφάνη για προστασία έμπροσθεν των τειχών και "η πόλις

εάλω". Ας μη πτοούμαστε όμως γιατί "ήτανε θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέ-

ψει", αλλά τελικά "πάλι με χρόνους με καιρούς, πάλι δικά μας θά 'ναι". Με άλ-

λα λόγια η προπαγάνδα συνεχίζεται, αλλάζει απλώς μορφή και αντί ο κόσμος

να οδηγηθεί στον κλαυθμό και τον οδυρμό, ή στην απονομή ευθυνών για τη

μεγάλη απώλεια, του προτείνεται έντεχνα η κατανόηση του αναπόφευκτου

πεπρωμένου, ο εφησυχασμός και η ελπίδα του μέλλοντος.

Το Μεσαίωνα προπαγανδιστές ήσαν οι τροβαδούροι που περιφέρονταν στους

πύργους τραγουδώντας τα κατορθώματα των ιπποτών και προτρέποντας τους

νέους να τους μοιάσουν. Αργότερα στη Γαλλία οι "Εγκυκλοπαιδιστές" προετοί-

μασαν με τη προπαγάνδα τους τη Γαλλική Επανάσταση, της οποίας το βασικό

προπαγανδιστικό σύνθημα "Ελευθερία - Ισότης - Αδελφότης" έμελλε να επη-

ρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη.

Στη σύγχρονη ιστορία μεγάλο προπαγανδιστικό ρόλο έπαιξαν οι μεγάλοι θεω-

ρητικοί του Κομμουνισμού Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν, Τρότσκι και Μάο Τσε

Τουνγκ. Ο Λένιν, εκτός από τα βιβλία του, που ήταν όλα προπαγανδιστικά,

ασχολήθηκε ειδικότερα με τα διάφορα μέσα της προπαγάνδας και ιδιαίτερα με

τη Τέχνη, τις μπροσούρες και τις προκηρύξεις. Από την άλλη μεριά ο Τρότσκι

όργωνε ακούραστος με το θωρακισμένο τρένο του και το κινητό μέσα σε αυτό

τυπογραφείο του τη Ρωσία μοιράζοντας παντού προπαγανδιστικό υλικό. Φρό-

ντισε ευφυώς να μελετήσει και αναλύσει τις ιδιομορφίες και την ιδιαίτερη ψυ-

χολογία της κάθε κοινωνικής ομάδας ή φυλής της Ρωσίας στην οποία αποτει-

νόταν, μιλώντας τελικά σε αυτές με τα λόγια που θα ήθελαν να ακούσουν.

Ήταν επίσης ο πρώτος που χρησιμοποίησε το ραδιόφωνο για προπαγανδιστι-

κούς σκοπούς. Ο Τρότσκι, ιδιαίτερα ευφυής, ήταν ο νόμιμος διάδοχος του Λέ-

νιν, αν δεν προλάβαινε ο μετρίου διανοητικότητας Στάλιν να τον δολοφονήσει,

μαζί με πολλούς άλλους επιφανείς ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος της

Σοβιετικής Ένωσης. Ο Στάλιν αμείλικτος, ανηλεής, αδυσώπητος, ολοκληρωτι-

κός, εγωπαθής και αλαζόνας δυνάστης, με τα μικρόνοα, ίσως τελικά και προ-

δοτικά για το αριστερό κίνημα, ευφυολογήματά του τού τύπου "ο Σοσιαλισμός

σε μια μόνο χώρα", συνδέθηκε εκτός των άλλων και με τις περιβόητες Δίκες

της Μόσχας, όπου οι αντίπαλοί του αυτοκατηγορούντο για αντεπαναστατική

δράση και ζητούσαν από μόνοι τους την εσχάτη των ποινών. Με τον αυστηρό

έλεγχο όλων των μέσων μαζικής ενημέρωσης και τη στυγνή καθημερινή προ-

παγάνδα του, κυβέρνησε με σιδερένια πυγμή και ολοκληρωτική νοοτροπία τη

Σοβιετική Ένωση, καταπνίγοντας κάθε άλλη φωνή.

Στη Γερμανία κατά την προετοιμασία του ναζισμού για τη κατάληψη της εξου-

σίας, ο Χίτλερ προσπάθησε να πείσει το Γερμανικό λαό ότι η ήττα τους κατά το

Α' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν οφείλετο στην πολεμική αδυναμία τους, αλλά στην

εξαπάτησή τους από τη προπαγάνδα των αντιπάλων τους. Ο ίδιος άσκησε ε-

ντονότατη προπαγάνδα, αντιγράφοντας σε πολλά τους κομμουνιστές, την

προπαγάνδα των οποίων είχε μελετήσει επισταμένως, όπως ο ίδιος ομολογεί,

αλλά την οποία όμως εφάρμοσε με πιο δυναμικό τρόπο, φροντίζοντας να τα-

ράζει και να ξεσηκώνει τις συγκινήσεις και τα ένστικτα των μεγάλων λαϊκών

μαζών. Έτσι αντικατέστησε το σοσιαλισμό, που υποσχόταν μια πιο δίκαιη και

ανθρώπινη κοινωνία, με τον "εθνικοσοσιαλισμό", μπολιάζοντάς τον με τα εθνι-

κά ιδεώδη και την "ανωτερότητα" της Γερμανικής φυλής, όπως επίσης τη πάλη

των τάξεων με την "πάλη των φυλών". Όπως γράφει ο Γεώργιος Γεωργαλάς

στο σημαντικότατο βιβλίο του Η Προπαγάνδα: "Ο Χίτλερ προσπάθησε και κατά

μεγάλο ποσοστό πέτυχε να βυθίσει τις ρίζες της προπαγάνδας του στις πιο

σκοτεινές περιοχές του συλλογικού υποσυνείδητου: την αγνότητα της φυλής,

το ένστικτο της μάχης, το ένστικτο της εξουσίας, το ορμέμφυτο της κατα-

στροφής («Ηροστράτειο πλέγμα"). Ακόμα και το σύμβολό του η σβάστικα είναι

ένα πανάρχαιο προϊστορικό σύμβολο του θεού Ήλιου. Και ειδικά έθεσε σα στό-

χο του το συλλογικό υποσυνείδητο της Γερμανικής φυλής, ορθώνοντας μπρο-

στά της το όραμα της παγκόσμιας κυριαρχίας σαν αναπόφευκτο και "δίκαιο"

αποτέλεσμα της "ανωτερότητάς" της".

Ο ναζισμός, με υπουργό προπαγάνδας τον Γκαίμπελς, ανήγαγε τη πολιτική

προπαγάνδα σε αληθινή επιστήμη, βασιζόμενη σε σαφώς καθορισμένους κα-

νόνες, όπως η απλή διατύπωση των διαδιδόμενων ιδεών και συνθημάτων, για

να μπορούν αυτά να γίνουν αντιληπτά και από τους απλοϊκότερους ανθρώ-

πους, η επίμονη και συστηματική επανάληψή τους, με την οποία και το χον-

δροειδέστερο ακόμα ψέμα καταλήγει να γίνεται πιστευτό και η έντεχνη απο-

φυγή πολλών λεπτομερειών στη διάδοση μιας ιδέας. Σύμφωνα με το Χίτλερ ο

προπαγανδιστής πρέπει να έχει πάντοτε υπ' όψη του ότι οι μεγάλες λαϊκές μά-

ζες μέσα στη πρωτόγονη απλότητα της διανοίας τους εξαπατώνται τόσο ευκο-

λότερα, όσο μεγαλύτερο και χονδροειδέστερο είναι το ψέμα που τους λένε

(Mein Kompf = Ο Αγώνας μου).

Στην αποφασιστική, όπως λέει ερώτηση, σχετικά με το σε ποιον θα πρέπει να

απευθύνεται η προπαγάνδα, στους διανοούμενους, ή στις λιγότερο εκπαιδευ-

μένες μάζες, απαντά ρητά ότι αυτή πρέπει να απευθύνεται πάντοτε αποκλει-

στικά και μόνο στις μάζες και στα συναισθήματα και σε πολύ περιορισμένο

βαθμό στο πνεύμα. Όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα στην οποία απευθύνεται, τό-

σο χαμηλότερο θα πρέπει να είναι και το διανοητικό επίπεδο της προπαγάνδας.

Ο σκοπός της δεν είναι να ικανοποιήσει τη λογιότητα και τα καλολογικά στοι-

χεία, αλλά να μπει μέσα στη καρδιά των μεγάλων μαζών. "Η δεκτικότητα των

μεγάλων μαζών είναι πολύ περιορισμένη, η διάνοιά τους μικρή, αλλά η δύναμη

της λήθης τους τεράστια". Γι' αυτό η αποτελεσματική προπαγάνδα "πρέπει να

περιορισθεί σε ορισμένα ελάχιστα σημεία και να τα επαναλαμβάνει μονότονα

μέχρι και το τελευταίο μέλος του κοινού να καταλάβει αυτό που θέλεις να κα-

ταλάβει με το σλόγκαν σου".

Και συνεχίζει: "Ο σκοπός της προπαγάνδας είναι να πείθει, και αυτό που εννοώ

είναι να πείθει τις μάζες. Αλλά οι μάζες είναι βραδυκίνητες και απαιτούν πάντα

ένα ορισμένο χρόνο, προτού να είναι έτοιμες ακόμα και να παρατηρήσουν ένα

πράγμα, και μόνο αφού οι απλούστερες ιδέες επαναληφθούν χιλιάδες φορές οι

μάζες τελικά θα τις θυμηθούν".

"Όλες οι διαφημίσεις, είτε στο εμπορικό πεδίο ή στη πολιτική, επιτυγχάνουν

μέσω της συνέχειας και της παρατεταμένης ομοιομορφίας της εφαρμογής

τους. Κι εδώ το παράδειγμα της εχθρικής πολεμικής προπαγάνδας (των συμ-

μάχων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) ήταν τυπικό: περιορισμένο σε λίγα μόνο

σημεία, επινοημένο αποκλειστικά για τις μάζες, εκτελεσμένο με ακούραστη ε-

πιμονή. Μόλις οι βασικές ιδέες και μέθοδοι εκτέλεσης αναγνωρίσθηκαν σα σω-

στές, εφαρμόσθηκαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, χωρίς τη παραμικρή

αλλαγή. Στην αρχή οι ισχυρισμοί της προπαγάνδας ήσαν τόσο ασύνετες, που

οι άνθρωποι τη θεώρησαν παρανοϊκή. Αργότερα τους βάρεσε στα νεύρα και

στο τέλος τη πίστευσαν".

Τα ίδια ακριβώς πράγματα λέει και ο Υπουργός Προπαγάνδας της Ναζιστικής

Γερμανίας, Γκαίμπελς:

"Κάνω Προπαγάνδα σημαίνει μιλώ για την Ιδέα μου, παντού, ακόμα και μέσα

στο τραμ"

"Λέγε το ίδιο ψέμα συνεχώς, στο τέλος θα σε πιστεύσουν".

"Η προπαγάνδα πρέπει να περιορίζεται σε ένα μικρό αριθμό ιδεών και να τις

επαναλαμβάνει ακούραστα. Η μάζα δε θυμάται ούτε τις πιο απλές ιδέες, αν δεν

τις ακούσει να επαναλαμβάνονται εκατοντάδες φορές. Η Καθολική Εκκλησία

συνεχίζει να υπάρχει, γιατί επαναλαμβάνει το ίδιο πράγμα για 2.000 χρόνια".

Ναι έχει δίκιο, αλλά όχι καρδιά!

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Ο σύγχρονος προπαγανδιστής μπορεί να χρησιμοποιήσει μια ευρεία περιοχή

σημάτων, συμβόλων και μέσων για να μεταδώσει το μήνυμά του. Για να επιτύ-

χει τους σκοπούς του επιλέγει σκόπιμα γεγονότα, επιχειρήματα και σύμβολα

και τα παρουσιάζει έτσι, ώστε να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Οτιδή-

ποτε άλλο σχετικό το παραλείπει επίτηδες, το υποβαθμίζει ή το παραμορφώνει

και προσπαθεί να εκτρέψει τη προσοχή των ανθρώπων απ' οτιδήποτε άλλο ε-

κτός από τη δική του προπαγάνδα.

Τα σήματα που χρησιμοποιεί περιλαμβάνουν ήχους (λέξεις, μουσική, ηχητικά

εφέ), χειρονομίες με συμβολική σημασία (στρατιωτικός χαιρετισμός, υψωμένος

αντίχειρας, πιάσιμο της μύτης κ.λ.π.), στάσεις του σώματος, ειδικές δομές (ένα

μνημείο, ένα κτίριο), ρούχα (μια στολή, μια τουαλέτα), ειδική κόμμωση, διά-

φορα ορατά σήματα (ένα πόστερ, μια σημαία, ένα σφυροδρέπανο, ένα σταυ-

ρό, μια πεντάλφα) κ.ο.κ..

Τα μέσα τώρα που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να μεταδώσει τα μηνύματά

του είναι πάρα πολλά και με τη φαντασία του και επινοητικότητά του μπορεί

να βρει ακόμα περισσότερα. Τα προφορικά μέσα περιλαμβάνουν την ομιλία, τη

συζήτηση, το σλόγκαν, το σύνθημα, τον ψίθυρο, τις φήμες και το ραδιοφωνι-

κό και τηλεοπτικό λόγο. Τα γραπτά μέσα περιλαμβάνουν τις εφημερίδες, τα

βιβλία, τα περιοδικά, τις επιστολές (ανοικτές και ιδιωτικές), κατάλληλα επιλεγ-

μένα αποσπάσματα απ' όλα αυτά (για να αποδεικνύει ο προπαγανδιστής αυτό

που θέλει, ακόμα και αν είναι αντίθετο από την άποψη του συγγραφέα), τα

πλακάτ, τα φυλλάδια, τις προκηρύξεις, τις αφίσες, τις διαφημίσεις στους δρό-

μους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τους πίνακες ανακοινώσεων και το

γράψιμο στους τοίχους.

Άλλα μέσα περιλαμβάνουν τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη μουσική (τρομερό

σύγχρονο μέσο με το τρόπο που χρησιμοποιείται στο ρυθμό, στους στίχους

των τραγουδιών και στη κουλτούρα ή υποκουλτούρα που διαδίδει. Όπως είπε

ο Γκαίμπελς, "πρώτος προπαγανδιστής είναι ο τυμπανιστής"), τη ποίηση, το

χορό (χορευτικά κλαμπ, μπαλέτο, χορευτικά συγκροτήματα, χορευτικές εκδη-

λώσεις, χορευτικές βραδιές), την αρχιτεκτονική, τα μνημεία, τα αγάλματα,

τους ναούς, τη διακοσμητική, το θέατρο (ιδίως οι επιθεωρήσεις, αλλά και το

σοβαρό θέατρο), το κινηματογράφο (ένα άλλο τρομερό προπαγανδιστικό μέσο

που μαζί με τη Δυτική λεγόμενη μουσική, που εξιτάρει τη νεολαία, έχει επι-

βάλλει σε όλο σχεδόν το κόσμο τον Αμερικάνικο τρόπο ζωής), το ραδιόφωνο,

τη τηλεόραση, τη μόδα, την επίσημη ένδυση (στρατιωτικοί, αστυνομικοί, πολι-

τικοί, πλούσιοι με σμόκιν και τουαλέτες σε δεξιώσεις), τα ινδάλματα (από το

μουσικό ή το κινηματογραφικό στερέωμα σαν πρότυπα ένδυσης, κόμμωσης

και συμπεριφοράς), τις υποσχέσεις (που καθησυχάζουν συνειδήσεις, συνεχώς

αναβάλλεται η εκπλήρωσή τους και που συνήθως δεν πραγματοποιούνται πο-

τέ), τη κολακεία, τις φωτεινές επιγραφές, τα χρώματα (π.χ. το κόκκινο για τη

διέγερση, το πράσινο για τη γαλήνευση, το λευκό για την αγνότητα, το μαύρο

για το φόβο ή το πένθος κ.λ.π.), τις συγκεντρώσεις, τις διαδηλώσεις, τις πο-

ρείες (π.χ. η πορεία ειρήνης των Λαμπράκηδων), τις κηδείες επιφανών προ-

σώπων (π.χ. του Γεωργίου Παπανδρέου, του Γεννηματά, της Μελίνας, του Αν-

δρέα Παπανδρέου, του Καραμανλή), τις μπάντες, τα εμβατήρια, τα εθνικά και

θρησκευτικά σύμβολα (σημαία, σταυρός, εθνικός ύμνος), τις στρατιωτικές επι-

δείξεις, τις παρελάσεις, τις Εθνικές εορτές, τους διαγωνισμούς (π.χ. ο διαγωνι-

σμός ομορφιάς, που δημιουργεί τα διάφορα ανόητα πρότυπα), τις εκθέσεις

(ζωγραφικής κ.λ.π.), τα καλλιτεχνικά σόου, τους εράνους (κομματικοί π.χ. ο

ετήσιος έρανος της ΚΝΕ, θρησκευτικοί π.χ. "προς αποπεράτωσιν του ιερού

ναού" κοινωνικοί: Ερυθρού Σταυρού, Αντικαρκινικός κ.λ.π.), τα φεστιβάλ

(π.χ. το φεστιβάλ της ΚΝΕ, μουσικά φεστιβάλ), τα νόμιμα τυχερά παιχνίδια

(λαχεία, προπό, λόττο, τζόκερ, σουϊπστέικ, που είναι όλα μια άλλη μορφή α-

νεκπλήρωτων υποσχέσεων κι εφησυχασμού), τις διεθνείς αθλητικές συναντή-

σεις (που προπαγανδίζουν τη χώρα των νικητών), και τα δημοφιλή σπορ (πο-

δόσφαιρο, μπάσκετ, που δημιουργούν φανατικούς, αλληλοσπαρασσόμενους

οπαδούς πάνω στην απλή ιδέα ότι "είμαστε οι καλύτεροι" και θα πρέπει γι' αυ-

τό να νικάμε συνεχώς και αν καμιά φορά μας νικήσετε, θα τα κάνουμε λίμπα

και θα σας πλακώσουμε στο ξύλο".

Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ

"Αισθάνομαι μερικές φορές οίκτο γι' αυτούς που διαβάζουν μια ή περισσότερες

εφημερίδες και νομίζουν ότι γνωρίζουν τι συμβαίνει πραγματικά στο κόσμο".

(Πρόεδρος Τζέφερσον ΗΠΑ).

Να κάνεις αυτά που νομίζεις ότι είναι σωστά, έστω και αν κάνοντάς τα θα σε

κακολογήσουν, γιατί ο όχλος είναι κακός κριτής κάθε καλού πράγματος. (Πυ-

θαγόρας)

Δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει η γνώμη των πολλών, αλλά η γνώμη των επαϊό-

ντων για τα δίκαια και άδικα. (Πλάτωνας, Κρίτων)

Όσο για τη περίφημη κοινή γνώμη, η οποία επηρεάζει τόσο πολύ τις καταστά-

σεις και την οποία φαίνονται να υπολογίζουν τόσο πολύ οι πολιτικοί μας έχου-

με να πούμε ότι είναι στη πραγματικότητα το πιο αναξιόπιστο πράγμα στο κό-

σμο: συναισθηματική, εύπιστη, ασαφής, ευμετάβλητη, ευάλωτη, κενόδοξη,

ανόητη και βασικά συντηρητική. Με βάση αυτές τις ποταπές και νεφελώδεις

ιδιότητές της, μπορούν οι αναλυτές της να την διαμορφώνουν και να τη χει-

ραγωγούν. Μπορούμε να την παρομοιάσουμε με μια αυτάρεσκη, ματαιόδοξη

και τελικά κενή και ανόητη νέα γυναίκα.

Τα γκάλοπ ή σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης αποτελούν ένα μέσο που

χρησιμοποιεί η σύγχρονη προπαγάνδα για να επηρεάζει ψηφοφόρους, για να

τους πείσει να είναι και αυτοί "in", μέσα στο ρεύμα, με άλλα λόγια να ψηφί-

σουν, ή να δεχθούν τις απόψεις των "πρώτων".

Από την άλλη μεριά σε περιόδους προεκλογικών αγώνων μεγάλες εταιρίες κά-

νουν σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης και ανακαλύπτουν τι ακριβώς ζη-

τούν οι ψηφοφόροι. Με βάση τα συμπεράσματά τους, φτιάχνουν μετά μια όσο

το δυνατόν πιο "τέλεια" εικόνα ενός υποψηφίου, την οποία πουλάνε στη συνέ-

χεια αδρά σε κάθε ενδιαφερόμενο, ανεξαρτήτου κόμματος. Στη συνέχει ο υ-

ποψήφιος μαθαίνει σαν ηθοποιός το ρόλο του και πλασάρεται ανάλογα στο

κοινό, παρουσιαζόμενος σα να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του. Κατά τα άλλα

βέβαια ψηφίζουμε δημοκρατικά! Και βέβαια αυτό το ακριβό πακέτο των εται-

ριών σφυγμομετρήσεως δεν το αγοράζει όποιος κι όποιος, αλλά οι πλούσιοι

βασικά υποψήφιοι. Έτσι και αλλιώς όμως η "δημοκρατία" μας έχει χιλιάδες

τρύπες και καταντάει στο τέλος μια σιωπηρή, έντεχνα καμουφλαρισμένη ολι-

γαρχία.

Γενικότερα οι εταιρίες σφυγμομετρήσεων διαπλάθουν συνέχεια τη κοινή γνώ-

μη σύμφωνα με τα σχέδια των πελατών τους. Στην Αμερική τα τρία βασικά δί-

κτυα CBS-NBC-ABC, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης και η Ουάσιγκτον Ποστ παίρ-

νουν συνεχώς σφυγμομετρήσεις. Τα περισσότερα δεδομένα τους αναλύονται

από το Ερευνητικό Κέντρο για την Εθνική Κοινή Γνώμη (National Opinion

Research Center), όπου αναπτύσσεται τελικά ένα ψυχολογικό προφίλ για ολό-

κληρο το Αμερικανικό έθνος. Στη συνέχεια τα ευρήματά τους εκτιμούνται συ-

γκριτικά στους υπολογιστές της Gallup Poll και της Yankelovich, Skelley &

White. Πολλά από αυτά που διαβάζουν οι Αμερικανοί στις εφημερίδες τους ή

βλέπουν στις τηλεοράσεις τους, έχει προηγουμένως ραφιναριστεί από τις εται-

ρίες σφυγμομετρήσεων. Αυτό που βλέπουν είναι αυτό που οι αναλυτές της

κοινής γνώμης θεωρούν ότι πρέπει να δουν. Αυτό ονομάζεται "Κατασκευή της

Κοινής Γνώμης". Ο κόσμος θεωρείται σαν "πληθυσμιακές ομάδες - στόχοι" και

αυτό που μετρούν οι αναλυτές των σφυγμομετρήσεων είναι πώς αντιδρά ο

κόσμος σε αυτά που του παρουσιάζονται στα βραδινά δελτία ειδήσεων.

Σύμφωνα με τον Ντανιέλ Γιανκέλοβιτς, της εταιρίας σφυγμομετρήσεων

Yankelovich, Skelley & White", η σφυγμομέτρηση είναι απλώς ένα εργαλείο

για την αλλαγή της κοινής γνώμης". Και από συνωμοσιολογικής πλευράς ο ε-

ρευνητής και συγγραφέας Δρ. Τζων Κόουλμαν παρατηρεί:

"Σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι καλά πληροφορημένοι, αλλά αυτό

που δεν συνειδητοποιούν είναι ότι οι γνώμες που έχουν δεν είναι στη πραγμα-

τικότητα δικές τους, αλλά έχουν κατασκευαστεί στα ινστιτούτα ερευνών και

έχουν διοχετευθεί μετά στα μέσα ενημέρωσης και στους αναλυτές της κοινής

γνώμης...Η Επιτροπή των Τριακοσίων (Η Μυστική Κυβέρνηση) με τους χιλιά-

δες κοινωνιολόγους που έχει στη διάθεσή της και με τη βοήθεια των ΜΜΕ στα-

θερά στα χέρια της, μπορεί να δημιουργεί ΝΕΕΣ γνώμες για το κοινό πάνω σε

οποιοδήποτε σχεδόν θέμα και να τις διασπείρει μετά σε όλο το κόσμο, το πολύ

σε δυο βδομάδες. Αυτές οι αλλαγές της κοινής γνώμης αναφέρονται κατευθεί-

αν στη Λέσχη της Ρώμης, η οποία με τη σειρά της αναφέρεται στην Επιτροπή

των 300, στη κορυφή της οποίας κάθεται η Βασίλισσα της Αγγλίας, κυβερνώ-

ντας ένα απέραντο δίκτυο από στενά συνδεδεμένες εταιρίες, οι οποίες δεν

πληρώνουν ποτέ φόρους και δεν είναι υπόλογες σε κανένα και οι οποίες χρη-

ματοδοτούν τα ινστιτούτα ερευνών τους μέσω ιδρυμάτων των οποίων οι συν-

δυασμένες δραστηριότητες έχουν ένα πλήρη σχεδόν έλεγχο πάνω στη καθη-

μερινή μας ζωή".

"Μαζί με τις αλληλοσυνδεόμενες εταιρίες τους, τις ασφαλιστικές εταιρίες, τις

τράπεζες, τις οικονομικές επιχειρήσεις, τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις, τις εφη-

μερίδες, τα περιοδικά, τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις, αυτός ο αχανής ορ-

γανισμός κάθεται καβάλα στο σβέρκο του κόσμου. Δεν υπάρχει πολιτικός στην

Ουάσιγκτον που να μην είναι με κάποιο τρόπο υποχρεωμένος σε αυτήν. Οι α-

ριστερές επιτιμήσεις εναντίον της, την ονομάζουν "ιμπεριαλισμό", που πραγ-

ματικά είναι, αλλά οι αριστεροί διευθύνονται από τους ίδιους ανθρώπους, τους

ίδιους ακριβώς που ελέγχουν τους δεξιούς, έτσι ώστε οι αριστεροί να μην είναι

περισσότερο ελεύθεροι από μας!".

ΤΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Τα ήθη έχουν σχέση με τις ηθικές αντιλήψεις μιας κοινωνίας (και ιδιαίτερα σε

σχέση με το γενετήσιο ένστικτο και τον επιτρεπτό κοινωνικά τρόπο έκφρασής

του) και τα έθιμα με τις συνήθειές της, τις οποίες αυτή διατηρεί εκ παραδόσε-

ως (κοινωνικής μορφής: φιλοξενία, επισκέψεις, χαιρετισμοί, αίτηση συγνώμης,

ανταλλαγή δώρων, ευχών, συμφωνίες κυρίων κ.λ.π. ή θρησκευτικής μορφής:

πανηγύρια, βασιλόπιτα, κόκκινα αυγά κ.λ.π.). Είναι ευνόητο ότι τόσο τα ήθη,

όσο και τα έθιμα αλλάζουν από λαό σε λαό και από τόπο σε τόπο και με το

χρόνο μπορεί να αντικατασταθούν στον ίδιο τόπο, ακόμα και από τα αντίθετά

τους. Το κύρος και η ισχύς τους είναι γενικά πρόσκαιρα, αλλά δυστυχώς πολ-

λοί απλοί άνθρωποι τα εκλαμβάνουν σαν αιώνιες διαχρονικές αλήθειες και τα

τηρούν με θεία ευλάβεια. Η δύναμη άλλωστε που τα ίδια έχουν, είναι αρκετά

ισχυρή λόγω του μεγάλου πλήθους ανθρώπων που τα ακολουθούν και όπως

έχουμε ήδη δηλώσει, οι επανειλημμένες ίδιες βεβαιώσεις δημιουργούν την

ψευδαίσθηση της αλήθειας. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτά, παρόλο που δε

διαθέτουν καμιά αντικειμενική αξία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εσκεμμένα

για τον έλεγχο των μαζών, για την κατευθυνόμενη και προβλεπόμενη συμπε-

ριφορά τους. Πέρα απ' αυτό επεμβαίνει πολλές φορές και ο ίδιος ο νόμος και

τιμωρεί τους μη συμμορφούμενος με τη "γενική" αίσθηση του "σωστού". Έτσι

έχουμε για παράδειγμα τον ποινικό νόμο "της προσβολής των ηθών", ο οποίος

τιμωρεί τα αδικήματα που έχουν γενικά σχέση με την ικανοποίηση της ερωτι-

κής ορμής (αποπλάνηση εις ασέλγεια, βιασμός, μαστροπεία, αιμομιξία, προ-

σβολή της δημόσιας αιδούς, παλαιότερα η μοιχεία κ.λ.π.).

Τα ήθη και έθιμα έχουν παρομοιασθεί από μερικούς σαν ένα σκελετό ή ένα κα-

βούκι, το οποίο συγκρατεί "τα μαλακά μόρια" του κοινωνικού σώματος, αλλά

εμποδίζει συγχρόνως την ανάπτυξη του οργανισμού.

Αν κάποια από τα κοινά ακολουθούμενα ήθη ή έθιμα προσβάλλουν τη νοημο-

σύνη μας για την υποτιθέμενη αξία και κύρος τους, είναι ανόητο και άνανδρο

να τα ακολουθούμε, απλά και μόνο για να μη ξεχωρίσουμε από το πλήθος και

νιώσουμε απομονωμένοι. Η συνειδητή και σαφής άποψή μας πάνω σε αυτά θα

πρέπει να εκφραστεί με καθαρότητα και παρρησία, εκτός αν υπάρχει άλλος

σοβαρός λόγος για να σιωπήσουμε. Βασικά πρέπει να αποκαλύπτουμε το ψέμα

και την ανοησία, όπου τα συναντούμε, βοηθώντας με αυτό το τρόπο και τους

άλλους, έστω σιγά - σιγά να συνειδητοποιήσουν ότι το οικοδόμημα στο οποίο

στηρίζουν τις υποτιθέμενες αλήθειες τους είναι πολύ σαθρό. Πρέπει γενικά να

μπορούμε να έχουμε τη προσωπική μας άποψη, τη προσωπική μας γνώμη, την

δέουσα αυτοεκτίμηση, ώστε να μπορούμε να νιώθουμε και να εκφράζουμε

χωρίς φόβο και πάθος τη δική μας καλύτερη και σωστότερη άποψη από αυτή

του πλήθους. Προς ενδυνάμωση της προσωπικής μας άποψης ας διαλογισθού-

με στα εξής ρητά:

Ουκ εν τω πολλώ το ευ (Σωκράτης)

Το πιο δύσκολο απ' όλα είναι να αρέσεις στους πολλούς (Δημοσθένης)

Εις εμοί μύριοι, αν άριστος ει (Ηράκλειτος)

Δε μ' ενδιαφέρει η γνώμη κανενός, παρά μονάχα η αλήθεια (Αστυδάμαντη,

Αλμαίων Απ.)

Ποτέ να μην αφήσεις να κρίνουν αδαείς άνθρωποι (Φωκυλίδη, Γνώμες 86)

Και τα απλά αριθμητικά παραδείγματα : 0 Χ 1000 = 0, 0 Χ 1.000.000= 0,

0,00005 Χ 1000 = 0,05. Ο νοών, νοήτω.

Όλα τα παραπάνω ρητά και παραδείγματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και

για τη κοινή γνώμη.

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ

Ένα άλλο επίσης μέσο είναι οι προφητείες (Χιλιαστές, Νοστράδαμος, Αποκά-

λυψη κ.λ.π.) περί καταστροφής του κόσμου. Πολλά άτομα έχουν συνασπιστεί

μέχρι τώρα κάτω από το σύνθημα μιας επικείμενης μεγάλης παγκόσμιας κατα-

στροφής και έχουν προχωρήσει σε απενενοημένες πράξεις (ομαδικές αυτοκτο-

νίες κ.λ.π.). Οι προφητείες αυτές αδρανοποιούν επίσης συνειδήσεις ("ματαιό-

της ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης", αφού θα καταστραφεί ο κόσμος...), ή

τις κάνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από αυτόκλητους σωτήρες υπό τη κα-

θοδήγηση συνήθως μυστικών υπηρεσιών (π.χ. της CIA)

Ιδιαίτερη σημασία παίζει στη προπαγάνδα και η επαληθευόμενη προφητεία για

τη μελλοντική επιτέλεση ενός συγκεκριμένου γεγονότος. Σύμφωνα με το Ζ.

Ντομενό "Το να προλέγει κανείς τι θα κάνει και να το κάνει πραγματικά, δημι-

ουργεί την εντύπωση μιας σιγουριάς και μιας ακατανίκητης δύναμης που πα-

ραλύει τον αντίπαλο". Αυτό ακριβώς έκανε και ο Χίτλερ, ο οποίος αφού σχεδί-

αζε προηγουμένως προσεκτικά μία δράση του, στη συνέχεια την προφήτευε

και κατόπιν την επαλήθευε στη πράξη, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση μιας

ακαταμάχητης δύναμης.

ΤΟ ΠΑΘΟΣ

Τέλος ένα ακόμα μέσον που θα μπορούσε να αναφερθεί, αν και έχει να κάνει

με μια έμφυτη και όχι με μια επίκτητη ικανότητα, είναι το πάθος. Πολλοί ιερείς

ή πολιτικοί έχουν παρασύρει με το έντονο πάθος τους και τους πύρινους λό-

γους του χιλιάδες ανθρώπους να τους ακολουθήσουν στις ιδέες και στις πρά-

ξεις τους. Κατά μια έννοια το έμφυτο πάθος είναι μαγνητικό για το λαό και ως

ένα σημείο μεταδοτικό. Όμως, όπως σημειώνει ένας μηνιαίο ναζιστικό περιο-

δικό για προπαγανδιστές το 1934 στη Γερμανία: "Το μεγάλο πάθος είναι τόσο

σπάνιο, όσο οι μεγαλοφυίες. Όσο μεγαλύτερο είναι το πάθος τόσο αποτελε-

σματικότερη είναι η προπαγάνδα". (Politische Propaganda UnserWille und

Weg, 4)

Τελειώνουμε λέγοντας ότι σύμφωνα με το Λένιν και τον Μπακούνιν κάθε πολι-

τική προπαγάνδα πρέπει να έχει σα στόχο ένα ψυχολογικό "σοκ", χωρίς να

χάνεται στην ανιαρή και ακατάληπτη για τους πολλούς παρουσίαση ενός προ-

γράμματος ή μιας θεωρίας.

ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα (Κλαούζεβιτς)

Ειρήνη είναι πόλεμος με άλλα μέσα (ευφυολόγημα του Στάλιν)

Πόλεμος είναι αιματηρή Πολιτική και η Πολιτική αναίμακτος Πόλεμος (Μάο Τσε

Τουνγκ)

Η προπαγάνδα έχοντας επιτύχει στη κατάκτηση, διατήρηση, κατακράτηση ή

κατάχρηση της κρατικής εξουσίας σε διάφορες χώρες, δεν άργησε να γίνει όρ-

γανο του διεθνούς ιμπεριαλισμού, ο οποίος τη χρησιμοποίησε σαν ένα από τα

αποτελεσματικότερα όπλα του για την υπονόμευση της αντιστάσεως των

λαών. Ιδιαίτερη σημασία στη διάρκεια ενός θερμού ή ψυχρού πολέμου απέ-

κτησε η λεγόμενη "πέμπτη φάλαγγα" ή "προπαγάνδα του ψιθύρου", η οποία

με την ύπουλη μετάδοση πανικού στο λαό, ή πληροφοριών που ευνοούν τον

εχθρό, κλονίζει ή ακόμα διασπά την εθνική αντίσταση και ανοίγει το δρόμο

προς την ήττα. Αυτό το είδος της προπαγάνδας αναπτύχθηκε βασικά κατά τον

Α' παγκόσμιο πόλεμο, τελειοποιήθηκε κατά το Β΄ και μετά απ' αυτόν, και ονο-

μάστηκε "ψυχολογικός πόλεμος".

Σήμερα η πολεμική προπαγάνδα, ψυχολογικός πόλεμος, ή ακόμα "πόλεμος

των νεύρων", προσπαθεί να επιτύχει ένα τακτικό πλεονέκτημα και μια υπεροχή

έναντι του εχθρού, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει ή όχι φυσική υπεροχή. Διε-

ξάγεται πριν το πόλεμο, ή κατά τη διάρκεια του πολέμου και αποσκοπεί κυρίως

στη σύγχυση ή αποθάρρυνση του εχθρού, θέτοντάς τον εκτός επιφυλακής σε

επικείμενες επιθέσεις, ή παρακινώντας τον να παραδοθεί.

Ο πόλεμος των νεύρων γίνεται με απειλές, εκφοβισμούς και επιδείξεις δύναμης

που διατηρούν τον εχθρό σε μια κατάσταση μονίμου στρες. Αυτά όλα εναλ-

λάσσονται σκόπιμα με περιόδους χαλάρωσης, ανακούφισης κι εφησυχασμού

και μετά πάλι τα ίδια, μέχρι να σπάσουν πραγματικά τα νεύρα του. Το παρα-

τεινόμενο αυτό Σκωτσέτζικο ντους των εναλλασσόμενων αρνητικών και θετι-

κών συναισθημάτων διαλύει τελικά τις ψυχολογικές αντιστάσεις του εχθρού

και τον οδηγεί στη κατάρρευση και την ήττα. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρη-

σιμοποιηθεί τόσο σε άτομα όσο και σε χώρες (Γκαίμπελς, τελική εισβολή στην

Αυστρία)

Σύμφωνα με ένα πιο τεχνικό, σύγχρονο "Αμερικάνικο" ορισμό, "Ψυχολογικός

Πόλεμος είναι σχεδιασμένες επιχειρήσεις που γίνονται για τη μετάδοση επιλεγ-

μένων πληροφοριών με σκοπό τον επηρεασμό των συναισθημάτων, της λογι-

κής και τελικά της συμπεριφοράς διαφόρων οργανισμών, ομάδων και ατόμων.

Για να κάνεις ψυχολογικό πόλεμο πρέπει να μάθεις οτιδήποτε έχει σχέση με

τον εχθρό: τις απόψεις του, τις αρέσκειες και απαρέσκειές του, τις δυνάμεις

και αδυναμίες του και πού είναι αυτός πιο ευάλωτος. Μόλις γνωρίσεις καλά το

στόχο σου, είσαι έτοιμος να αρχίσεις το ψυχολογικό σου πόλεμο...Ο ψυχολο-

γικός πόλεμος είναι ένας πόλεμος του μυαλού. Τα βασικά σου όπλα είναι η ό-

ραση και ο ήχος και τα χρησιμοποιείς με την προσωπική επικοινωνία, τη τη-

λεόραση, το ραδιόφωνο ή το μεγάφωνο, τις εφημερίδες, τα βιβλία, τα περιοδι-

κά, τα φυλλάδια, τις προκηρύξεις, τα πόστερ κ.λ.π. Το βασικό στοιχείο σου

δεν είναι με ποιο τρόπο στέλνεις τα μηνύματά σου, αλλά το τι αυτά μεταφέ-

ρουν και το πώς επηρεάζουν τον εχθρό σου".

Και συνεχίζει το φυλλάδιο:

"Από παλιά έχει ειπωθεί ότι η πένα είναι δυνατότερη από το σπαθί. Αυτό συμ-

βαίνει, γιατί αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να προτρέψει τους άλλους σε

δράση. Μερικά παραδείγματα:

"Ελευθερία ή Θάνατος" .

Αυθόρμητη αντίδρασή μου: Μα αν η ελευθερία είναι το ύψιστο αγαθό - και σε

αυτό θα συμφωνούσαμε μάλλον όλοι - και ο θάνατος, η ανυπαρξία της ζωής

για τους περισσότερους το χειρότερο κακό, τότε πώς μπορώ να ανταλλάξω

την έλλειψη του ύψιστου αγαθού με το χειρότερο κακό; Είναι αυτό λογικό; Με

συμφέρει; Η προπαγάνδα όμως δεν απευθύνεται τόσο στη λογική, όσο στα έν-

στικτα και το υποσυνείδητο. Το σύνθημα αυτό, που ήταν και σύνθημα της Ελ-

ληνικής Επανάστασης "για να είμαστε εμείς τώρα ελεύθεροι (;)", παρόλο που

είναι παράλογο, μας δονεί, μας διεγείρει, μας ωθεί σε δράση στα πεδία των

μαχών και του θανάτου. Είναι ένα πραγματικά εωσφορικό σύνθημα, έστω και

αν λέγοντάς το αυτό βεβηλώνω τα άγια των αγίων των όψιμων εθνικοφρόνων

και των μικρόνοων πατριδοκάπηλων. Μα θα μου πείτε ο Σωκράτης δεν είπε ότι

"μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η

πατρίς και σεμνώτερον και αγιώτερον ...";

Θα σας απαντήσω: αυτό που κάνετε είναι να χρησιμοποιείτε μια τεχνική της

Προπαγάνδας (θα μιλήσουμε γι' αυτές αργότερα) που λέγεται προσφυγή σε

μια αυθεντία ή καταξιωμένη προσωπικότητα, που στη περίπτωσή μας σημαίνει

ότι, "αφού το είπε ο μεγάλος Σωκράτης, που ούτε και στο δακτυλάκι του δεν

του μοιάζεις, πώς μπορείς εσύ να το αρνείσαι ή να το απορρίπτεις;"

Απαντώ: Είμαι ο εαυτός μου και σε αυτόν αποτείνομαι, αυτόν ερωτώ για τα δι-

λήμματά μου - Δεν προσφεύγω σε αυθεντίες. "Εδιζησάμην εμεαυτόν", τον ε-

αυτό μου ρώτησα, λέει ο Ηράκλειτος ή επίσης "Πολυμαθίη νόον ου διδάσκει",

δηλαδή η πολυμάθεια δε σημαίνει απαραίτητα και νοημοσύνη. Ο Αριστοφάνης

επίσης λέει στο Πλούτο ότι "Πατρίδα είναι εκεί όπου ευτυχεί ο καθείς", ο Ευρι-

πίδης ότι "η Γη που μας τρέφει είναι η πατρίδα μας (Ανθολογία Στοβαίου Μ.2)

και ο Δημόκριτος ότι "ο σοφός άνθρωπος ζει σε οποιοδήποτε τόπο. Γιατί πα-

τρίδα της αγαθής ψυχής είναι όλος ο κόσμος ("Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή.

Ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος (το διαβάζω και ανατριχιάζω, αλλά

με το Σωκράτη δεν ανατρίχιασα". Και τελειώνω με το περίφημο ρητό της μά-

νας μου, που συνήθιζε να επαναλαμβάνει: "Παιδί μου όπου γης και πατρίς!"

Ποιος έχει δίκιο; Καταλαβαίνετε τι έκανα; Αντιπροπαγάνδα, πολέμησα τη συ-

γκεκριμένη αυθεντία που επικαλεσθήκατε, με άλλες αυθεντίες που λένε αντί-

θετα πράγματα. Αν δε δέχεστε την άποψή τους, τότε επιτρέψτε μου να μη δε-

χθώ κι εγώ την άποψη του Σωκράτη, αν και δέχομαι πολλά άλλα απ' όσα είπε.

Και προ παντός μην είσθε φανατικοί, μην είσαστε οπαδοί κανενός, καμιάς θρη-

σκείας, καμιάς ιδεολογίας, καμιάς πολιτικής. Να είσαστε ο εαυτός σας. Αυτό να

ρωτάτε βαθιά μέσα σας και να ακολουθείτε με συνέπεια την άποψή του, γιατί

είναι η δική σας άποψη και όχι των άλλων, όσο καταξιωμένοι και μεγάλοι και

αν θεωρούνται αυτοί. Λέει ο Πυθαγόρας με νόημα: "Να αρνείσαι τους δημόσι-

ους δρόμους και να περπατάς σε μη πολυσύχναστα μονοπάτια" και πολύ αργό-

τερα ο Νίτσε, ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχετε γι' αυτόν αν είσαστε κομ-

μουνιστές, συμπληρώνει: "Υπάρχει ένας δρόμος που μπορεί να τον βαδίσει

μονάχα ένας, ΕΣΥ. Που πηγαίνει; Μη ρωτάς βάδισέ τον".

Να και μερικά άλλα ωραία προπαγανδιστικά ρητά που σε προτρέπουν σε θυσί-

ες για την πατρίδα ΤΟΥΣ:

"Λυπάμαι που έχω μια μονάχα ζωή να δώσω για τη πατρίδα μου". Κριτική: Ε-

ντελώς ηλίθιο!

"Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλα-

κή", λέει ο μεγάλος μας Ρήγας Φεραίος και του απαντούν με πολύ νοημοσύνη

και χιούμορ οι αναρχικοί, μπορεί των Εξαρχείων:

"Καλύτερα μιας ώρας σκλαβιά και φυλακή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και

φυλακή". Μήπως διαφωνείτε; Ναι με την έξυπνη αντιστροφή και με κάποια αί-

σθηση χιούμορ μπορείς να εξουδετερώσεις τα πια δυνατά συνθήματα.

Και τα σύμβολα και τα εμβλήματα και τα πατριωτικά τραγούδια τροφοδοτούν

με καύσιμο τη καλολαδωμένη προπαγανδιστική μηχανή του στρατού:

Μήπως έχετε ανατριχιάσει στο άκουσμα του εθνικού μας ύμνου, ή κατά την

έπαρση της σημαίας μας; Δυστυχώς εγώ ναι, η χρόνια προπαγάνδα βλέπετε

έχει μπει τόσο βαθιά μέσα μου, με υπνωτίζει με ελέγχει, αλλά ευτυχώς μόνο

για μια στιγμή. Γρήγορα αναλαμβάνει η λογική και η νοημοσύνη μου, κατανοώ

το συμβάν και γίνομαι πάλι νηφάλιος. Μήπως επίσης έχετε τραγουδήσει με πα-

τριωτισμό κανένα από εκείνα τα όμορφα τραγουδάκια όπως "Των εχθρών τα

φουσάτα περάσαν.." ή το 'Έχω μια αδελφή κουκλίτσα αληθινή, τη λένε Βόρειο

Ήπειρο την αγαπώ πολύ...θα τρέξω μιας αυγή χωρίς διαταγή για ν' αγκαλιάσω

στοργικά τη δόλια μου αδελφή", ή μήπως δεν τα τραγουδάνε τώρα πια στο

στρατό;

Και το φυλλάδιο τελειώνει τα παραδείγματα των πατριωτικών συνθημάτων με

το "περίφημο" σύνθημα του Κένεντυ: "Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει για σένα η

πατρίδα σου. Να ρωτάς τι μπορείς να κάνεις εσύ για αυτήν".

Μη περιμένετε, δε θα το κρίνω, γιατί είναι έξυπνο και πονηρό και θέλει μερικές

σελίδες ανάλυση..

Συνεχίζουμε λοιπόν:

"Για να είναι αποτελεσματικός ο ψυχολογικός σου πόλεμος πρέπει να σχεδιά-

ζεις προσεκτικά τη προπαγάνδα σου. Πρέπει να σιγουρευθείς ότι ξέρεις το κά-

θε τι για τον εχθρό σου και ότι βάλλεις εναντίον των απόψεών του. Και πώς

μαθαίνεις για τον εχθρό σου; Εδώ μπλέκονται οι μυστικές υπηρεσίες. Διάφορες

μελέτες της περιοχής, η επιτόπια έρευνα, οι αποστάτες, οι προδότες (το κείμε-

νο τους ονομάζει πονηρά σαν "εγχώρια βοήθεια") και ακόμα οι αιχμάλωτοι πο-

λέμου μπορούν να είναι όλοι πηγές πληροφοριών. Για παράδειγμα καθώς ανα-

πτύσσονταν οι προπαγανδιστικές προκηρύξεις στον πόλεμο εναντίον του Ιράκ,

αυτές ελέγχθηκαν με τη συνεργασία Ιρακινών αιχμαλώτων πολέμου, οι οποίοι

μας συνέστησαν να απομακρύνουμε οποιοδήποτε ίχνος κόκκινου χρώματος

(ένα σήμα κινδύνου για τους Ιρακινούς), να δείξουμε τους στρατιώτες των

συμμάχων όχι ξυρισμένους, αλλά με γένια στο πηγούνι (τα γένια υποβάλλουν

την ιδέα της εμπιστοσύνης και της αδελφότητας στους Ιρακινούς) και να προ-

σθέσουμε μπανάνες σε ένα μπωλ με φρούτα που δειχνόταν να προσφέρεται

στους παραδιδόμενους Ιρακινούς στρατιώτες (οι μπανάνες είναι μια μεγάλη

λιχουδιά για τους Ιρακινούς). Επίσης μια εικόνα που έδειχνε ένα παραδιδόμενο

Ιρακινό να σκέφτεται την οικογένειά του και το σπίτι του μπέρδεψε τους Ιρα-

κινούς αιχμαλώτους. Η μέθοδος της απεικόνισης των σκέψεων σε ένα σκίτσο

με "συννεφάκια" είναι πολύ γνωστή στη Δυτική Κουλτούρα, αλλά ουσιαστικά

άγνωστη στους Ιρακινούς. Το σκίτσο αμέσως απορρίφθηκε".

"Η καλύτερη πάντως χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου πρέπει να α-

ποδοθεί σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC. Αυτή έγινε όταν οι Γερμανοί

σχεδίαζαν να εισβάλουν στην Αγγλία περνώντας με πλοία το στενό της Μάγ-

χης. Ο εκφωνητής λοιπόν έλεγε:

"Γερμαναράκια Προσοχή!.

Μια και ετοιμάζεστε να εισβάλλετε στη χώρα μας, είναι σημαντικό να μάθετε

μερικές Αγγλικές φράσεις. Παρακαλώ επαναλάβετε μετά από μένα: Διασχίζου-

με το Κανάλι, Διασχίζουμε το Κανάλι. Πολύ ωραία, τώρα μερικές λέξεις που θα

τις βρείτε χρήσιμες πάνω στα πλοία σας. "Το πλοίο βυθίζεται", Το πλοίο βυθί-

ζεται". Πολύ ωραία πάλι! . Και τώρα ας ασκηθούμε λίγο στη κλήση των ρημά-

των. Επαναλάβετε μετά από μένα. "Εγώ καίγομαι", «Εσύ καίγεσαι", "Εμείς και-

γόμαστε".

"Έγγραφα που βρέθηκαν μετά το τέλος του πολέμου έδειξαν ότι εξ' αιτίας αυ-

τής της εκπομπής το Ανώτατο Γερμανικό Στρατηγείο πίστεψε ότι οι Βρετανοί

σχεδίαζαν να βάλουν με κάποιο τρόπο φωτιά στο στενό της Μάγχης και ακύ-

ρωσαν τα σχέδιά τους".

Ο ψυχολογικός πόλεμος δεν είναι μια νέα τακτική πολέμου, αλλά υπήρχε από

την αρχαιότητα. Γύρω στο 400 π.χ. Ο Ινδός Βραχμάνος Καουτίλυα έγραψε τις

"Αρχές της Πολιτικής», ένα βιβλίο συμβουλών για τους βασιλιάδες, το οποίο

έχει συχνά συγκριθεί με τον "Πρίγκηπα" του Μακιαβέλι. Σε αυτό συμβούλευε

καθαρά τη χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου σε όλες τις μορφές του

για τη διάσπαση ενός εχθρικού στρατού και τη σύλληψη του αρχηγού του. Η

άποψή του ήταν ότι προπαγανδιστές του βασιλιά έπρεπε να διαδίδουν ότι αυ-

τός μπορεί να κάνει μαγεία, ότι ο Θεός και οι σοφότεροι των ανθρώπων είναι

με το μέρος του και ότι όλοι όσοι τον υποστηρίζουν στη πολεμική του προ-

σπάθεια θα έχουν μεγάλα οφέλη. Έπρεπε επίσης οι πράκτορες του βασιλιά να

διεισδύουν στα βασίλεια των εχθρών του και να διασπείρουν την ηττοπάθεια,

παραπλανώντας τους ανθρώπους, ιδίως της πρωτεύουσας, με ψεύτικες ειδή-

σεις για τους αρχηγούς και τις πολεμικές δυνάμεις.

Παρόμοιες συμβουλές βρίσκονται στο βιβλίο "Η Τέχνη του Πολέμου" του Κινέ-

ζου θεωρητικού Σαν-Τσου, ο οποίος έγραψε τον ίδιο περίπου καιρό. Σύμφωνα

με αυτόν "Όλοι οι πόλεμοι βασίζονται στην εξαπάτηση. Έτσι όταν μπορούμε να

επιτεθούμε, πρέπει να φαινόμαστε ότι δεν μπορούμε. Όταν χρησιμοποιούμε τις

δυνάμεις μας, πρέπει να φαινόμαστε αναποτελεσματικοί, όταν είμαστε κοντά,

πρέπει να κάνουμε τον εχθρό να πιστέψει ότι είμαστε πολύ μακριά, όταν είμα-

στε μακριά, πρέπει να το κάνουμε να πιστεύσει ότι είμαστε κοντά. Προσφέ-

ρουμε δολώματα για να δελεάσουμε τον εχθρό. Προσποιούμαστε ότι βρισκό-

μαστε σε αταξία και τον συντρίβουμε...Το να συλλάβεις ολόκληρο το στρατό

του εχθρού, είναι καλύτερο από το να τον καταστρέψεις. Το να καταλάβεις

ανέπαφο ένα σύνταγμα ή μια ομάδα, είναι καλύτερο από το να τους εξολο-

θρεύσεις. Γιατί το να νικήσεις εκατό νίκες σε εκατό μάχες δεν είναι το αποκο-

ρύφωμα της δεξιοτεχνίας. Το να υποτάξεις τον εχθρό χωρίς μάχη, αυτή είναι η

μεγαλύτερη νίκη. Έτσι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία στο πόλεμο είναι

το να επιτεθείς στη στρατηγική του εχθρού. Το επόμενο καλύτερο είναι να δι-

αλύσεις με τη διπλωματία σου τις συμμαχίες του. Το επόμενο καλύτερο είναι

να επιτεθείς στο στρατό του. Και η χειρότερη πολιτική είναι να επιτεθείς σε

πόλεις".

Ψυχολογικό πόλεμο χρησιμοποίησε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Όταν αισθάνθηκε

ότι είχε μείνει με πολύ λίγο στρατό στα βάθη της Περσίας (γιατί αναγκαζόταν

να αφήνει για ασφάλεια αρκετούς στρατιώτες πίσω του στα κατακτημένα εδά-

φη) και επρόκειτο να δώσει μια μάχη με ένα αρκετά πολυπληθέστερο αντίπα-

λο, αποφάσισε να γυρίσει πίσω για να πάρει ενισχύσεις. Επειδή όμως πίστευε

ότι οι Πέρσες βλέποντάς τον να φεύγει θα τον κατεδίωκαν, είπε στους σιδη-

ρουργούς του να φτιάξουν γιγάντιες περικεφαλαίες και θώρακες που τις άφη-

σε στον καταυλισμό, πριν τελικά φύγει τη νύχτα. Όταν την επόμενη μέρα οι

Πέρσες μπήκαν στον έρημο καταυλισμό και είδαν τις τεράστιες αυτές πανοπλί-

ες, έχοντας ακούσει και διάφορες ιστορίες για το στρατό του Αλέξανδρου, κα-

τατρόμαξαν θεωρώντας τους 'Έλληνες σα γίγαντες και με τίποτα βέβαια δε

σκέφτηκαν να τους καταδιώξουν.

Μια άλλη συμβολική προπαγανδιστική πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν

το κόψιμο του Γορδίου Δεσμού με το σπαθί του, ή ακόμα ο γάμος του με τη

κόρη του Δαρείου. Ψυχολογικό πόλεμο εφάρμοσε και ο πατέρας του Φίλιππος,

ο οποίος άλλοτε απειλούσε και άλλοτε καθησύχαζε τους αντιπάλους του, προ-

σπαθώντας να τους διαιρεί για να τους υποτάσσει ευκολότερα.

Ψυχολογικό πόλεμο έκανε και ο Τζέκινς Χαν, ο οποίος άφηνε να δραπετεύουν

επίτηδες αιχμάλωτοί του, οι οποίοι είχε φροντίσει προηγουμένως να ακούσουν

διάφορες παραποιημένες "πληροφορίες", τις οποίες μετέφεραν τελικά στους

εχθρούς του.

Τον 16ο αιώνα ο Μακιαβέλι συζήτησε στην Ιταλία πολύ παρόμοια με τον Καου-

τίλυα και το Σαν-Τσου τη χρήση της προπαγάνδας και της διπροσωπίας στην

ειρήνη και στον πόλεμο. Μεγάλος προπαγανδιστής υπήρξε και ο Ναπολέων,

του οποίου η προπαγάνδα άξιζε, σύμφωνα με το Μέττερνιχ, "όσο ένας στρατός

τριακοσίων χιλιάδων ανδρών". Επίσης ο σιδερένιος καγκελάριος Βίσμαρκ ήταν

ο πρώτος που χρησιμοποίησε μυστικά κονδύλια για προπαγανδιστικούς σκο-

πούς και ιδιαίτερα για την εξαγορά ξένων δημοσιογράφων.

Ιδιαίτερη χρησιμοποίηση της προπαγάνδας και του ψυχολογικού πολέμου έγι-

νε κατά το πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Δημιουργήθηκε μάλιστα και ο ειδικός

όρος, "παραγέμισμα του κεφαλιού (bourage des cranes)". Οι Αμερικανοί ήταν

τελικά πολύ πιο επιδέξιοι στη προπαγάνδα τους και πήραν τα πρωτεία. Ταινίες

όπως "Ο Κάιζερ: το Τέρας του Βερολίνου" και "οι Λύκοι του Κουλτούρ" γέμι-

σαν τους Αμερικάνικους κινηματογράφους. Μάλιστα η ταινία "Στη Κόλαση με

τον Κάιζερ" ήταν τόσο δημοφιλής, που εκλήθη η ειδική ομάδα καταστολής της

αστυνομίας για να αντιμετωπίσει το αγριεμένο πλήθος που του είχαν αρνηθεί

την είσοδο. Πολλοί αναλυτές αποδίδουν την αποτυχία της Γερμανικής Προπα-

γάνδας στην Αμερική στο γεγονός ότι αυτή έδωσε περισσότερη έμφαση στη

λογική παρά στο πάθος.

Όπως έγραψε ο Λάσγουελ για την πολεμική προπαγάνδα "Τόσο μεγάλες είναι

οι ψυχολογικές αντιστάσεις εναντίον του πολέμου στα σύγχρονα κράτη, ώστε

ο κάθε πόλεμος πρέπει να εμφανιστεί σαν αμυντικός εναντίον μιας μεγάλης

απειλής κι ενός εγκληματικού επιτιθέμενου. Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία

για το ποιον θα πρέπει να μισεί το έθνος". Αυτός είναι και ο λόγος που όλα τα

παλιά Υπουργεία Πολέμου των κρατών μετονομάσθηκαν, ή καλύτερα μεταμ-

φιέσθηκαν, τελικά σε Υπουργεία "Άμυνας".

Μια ιδιαίτερα αποτελεσματική στρατηγική για τη δαιμονοποίηση των Γερμανών

ήταν η χρησιμοποίηση ιστοριών θηριωδίας και ωμότητας. Όπως παρατηρεί πά-

λι ο Λάσγουελ "Ένας χρήσιμος κανόνας για τη διέγερση του μίσους, αν αυτοί

αρχικά δεν εξαγριωθούν, είναι η χρησιμοποίηση μιας θηριωδίας. Αυτό έχει

χρησιμοποιηθεί με απαράλλακτη επιτυχία σε κάθε γνωστή σύγκρουση του αν-

θρώπου". Κυνικά λοιπόν, ύπουλα, στημένα παιχνίδια από τους προπαγανδι-

στές. Διαφορετικά από τους ειρηνιστές που υποστηρίζουν ότι όλοι οι πόλεμοι

είναι θηριώδεις και απάνθρωποι, ο προπαγανδιστής με τη στημένη ιστορία του

προβάλλει την ιδέα ότι ο πόλεμος είναι θηριώδης μονάχα όταν εξασκείται από

τον εχθρό. Μια από αυτές τις ιστορίες θηριωδίας που κυκλοφόρησε στη διάρ-

κεια του πολέμου ήταν για ένα βαρέλι γεμάτο από βολβούς ματιών (μήπως αυ-

τό μας θυμίζει την ιστορία του βαρελιού με τα καρφιά των Εβραίων που χρη-

σιμοποιόταν παλιά σαν μπαμπούλας για τα παιδιά;). Στην εργασία του για τη

πολεμική προπαγάνδα ο Λάσγουελ σκέφθηκε ότι οι ιστορίες θηριωδίας θα είναι

πάντα δημοφιλείς, γιατί το ακροατήριο μπορεί να αισθανθεί έτσι μια δίκαιη α-

γανάκτηση εναντίον του εχθρού και να τον ταυτίσει σε κάποιο σημείο με τους

δράστες των ειδεχθών εγκλημάτων.

.Σον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο το 1936 η προπαγάνδα οργίασε από όλες τις

μεριές με κυριάρχους το κομμουνιστικό και τον αστικό τύπο και με κατεξοχήν

θύματα τους τροτσκιστές ή "αναρχοτροτσκιστές", όπως τους αποκαλούσαν,

και τους αναρχικούς, ιδίως τους τελευταίους, που ήταν ασύνταχτοι, απείθαρ-

χοι και ανοργάνωτοι, δρώντας κατεξοχήν αυθόρμητα και αηδιάζοντας προφα-

νώς με τη χρησιμοποίηση τέτοιων μεθόδων. Τους φασίστες τους βοηθούσαν

και τους όπλιζαν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί και τους κομμουνιστές οι Ρώσοι.

Τους τροσκιστές και τους αναρχικούς, κοινούς εχθρούς αστών, κομμουνιστών

και φασιστών, κανένας. Ήταν λοιπόν εύκολα εξιλαστήρια θύματα να κατηγο-

ρηθούν και να διαβληθούν απ' όλες τις πλευρές. Οι αναρχικοί ιδίως αποτέλε-

σαν ακόμα και σαν όνομα, και αποτελούν ίσως ακόμα και τώρα, το φόβο και

το τρόμο των αστών. Οι τροσκιστές δεν έχουν διαβληθεί τόσο πολύ ιστορικά

για να τους φοβηθούν. Στο βιβλίο του "Φόρος Τιμής στη Καταλωνία" ο Τζωρτζ

Όργουελ παρουσιάζει πολύ καλά το γνωστό πια ρόλο των κομμουνιστών να

κατηγορούν οποιοδήποτε άλλο αριστερό εκτός απ' αυτούς σα "χαφιέ", "πρά-

κτορα της ασφάλειας" και "προδότη". Διακατεχόμενοι από το σύνδρομο της

προδοσίας κατηγορούν αρκετές φορές ακόμα και τους δικούς τους ηγέτες

(βλέπε Άρη Βελουχιώτη, Σιάντο, Ζαχαριάδη κ.λ.π.). Γράφει λοιπόν ο Τζωρτζ

Όργουελ:

"Είναι αδύνατον να διαβάσει κανείς τις περιγραφές στο Κομμουνιστικό τύπο,

δίχως να αντιληφθεί ότι στοχεύουν συνειδητά σε ένα κοινό που αγνοεί τα γε-

γονότα και δεν έχουν άλλο σκοπό από το να διεγείρουν τη προκατάληψη...Ο

σκοπός τους είναι να δώσουν στους παρά έξω την εντύπωση ότι όλη η Κατα-

λωνία είναι σύσσωμη εναντίον των "Τροσκιστών"...Ή, ξανά οι ταχυδακτυ-

λουργίες στον Κομμουνιστικό τύπο με τους αριθμούς των νεκρών και των

τραυματιών, με σκοπό να διογκωθεί η έκταση των ταραχών..."

"...Οι ξένες καπιταλιστικές εφημερίδες, σε γενικές γραμμές, έριξαν το φταίξιμο

για τις μάχες στους Αναρχικούς, αλλά υπήρξαν και μερικές που ακολούθησαν

τη Κομμουνιστική γραμμή...."

"Φαντάζομαι ότι δεν υπάρχει κανείς που να πέρασε μερικές βδομάδες στην Ι-

σπανία, και να μην απογοητεύθηκε ως ένα βαθμό. Ξαναθυμήθηκα τον ανταπο-

κριτή εφημερίδας που είχα συναντήσει τη πρώτη μου μέρα στη Βαρκελώνη και

μου είχε πει: "Αυτός ο πόλεμος είναι μια βρωμερή υπόθεση, όπως όλοι οι πό-

λεμοι. Αυτό το σχόλιο με είχε σοκάρει βαθιά για εκείνη την εποχή. Δεν πι-

στεύω ότι ήταν αλήθεια. Δεν ήταν αλήθεια ούτε για τώρα. Αρχίζει όμως να γί-

νεται πιο αληθινό. Είναι γεγονός ότι κάθε πόλεμος υφίσταται ένα είδος βαθ-

μιαίου εκφυλισμού μήνα με το μήνα, γιατί πράγματα όπως η ατομική ελευθε-

ρία κι ένας φιλαλήθης τύπος, είναι απλώς ασυμβίβαστα με τη στρατιωτική α-

ποτελεσματικότητα" (Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, 1980)

Η Γερμανική προπαγάνδα στηρίχθηκε κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως

επί το πλείστον στο μύθο της ανωτερότητας της Αρίας φυλής και ιδιαίτερα των

Γερμανών έναντι των άλλων υποδεέστερων φυλών και προπαντός των Εβραί-

ων, οι οποίοι σύμφωνα με το Χίτλερ συνωμοτούσαν να κυριαρχήσουν πολιτικά

και οικονομικά στον πλανήτη μας. Είχε διαβάσει τα Πρωτόκολλα των Σοφών

της Σιών και αισθάνθηκε το χρέος να σώσει την Αρία φυλή από τον επικείμενο,

εξυφαινόμενο από τους Εβραίους αφανισμό της. Ήταν ιστορικό και βιολογικό

χρέος της Άριας φυλής να επικρατήσει και να κυριαρχήσει, έστω και με διαδι-

κασίες φυλετικής κάθαρσης και ευγονικής. Αργότερα ο Γκαίμπελς βλέποντας

τους άλλους λαούς να αντιδρούν έντονα σε αυτό τον εκλεκτικό Γερμανικό μύ-

θο και να συντάσσονται εναντίον τους προσπάθησε να τον αντικαταστήσει με

τον εκτενέστερο μύθο της "Νέας Ευρωπαϊκής Τάξης", κάτι ανάλογο με το ση-

μερινό μύθο της "Νέας Τάξης Πραγμάτων", αλλά ήταν ήδη πολύ αργά.

Από την άλλη μεριά οι "Σύμμαχοι", αφού δαιμονοποίησαν κατά την προσφιλή

τους μέθοδο τη Γερμανία και τον "Αιμοσταγή Παρανοϊκό της Δικτάτορα", προ-

σπάθησαν με τους δικούς τους μύθους περί "ελευθερίας", "ισότητας" και "δη-

μοκρατίας" που διακυβεύονταν να πείσουν τους στρατιώτες τους να ριχτούν

με μένος στη μάχη και στον "πατριωτικό πόλεμο" για να προστατεύσουν, υπο-

τίθεται, εκτός από τις εστίες και την πατρίδα τους, τις πανανθρώπινες αξίες και

τον πολιτισμό. Ο λαός βλέπεται δεν πολεμάει - το ένστικτο της αυτοσυντήρη-

σης είναι ισχυρό - αν δεν παραμυθιαστεί προηγουμένως από κάτι τέτοιους μύ-

θους, που με ιδιαίτερη μαεστρία και ικανότητα ενσταλάζουν στην ψυχή του οι

άρχοντές του για να τον παρακινούν σε δράση. "Η ιδέα, όταν μπει στη μάζα

μετατρέπεται σε υλική δύναμη", είχε πει ο Μαρξ και είχε απόλυτη δίκιο. Θα

μπορούσαμε βέβαια να συμπληρώσουμε τη δυνατότητα και της αντίθετης επι-

λογής: Κατάλληλες ιδέες όταν μπουν στη μάζα την ευνουχίζουν και την αδρα-

νοποιούν. Υπάρχει τώρα μια πληθώρα ιδεών, τόσο για παρακίνηση και δράση,

όσο και για αποκοίμισμα και εφησυχασμό, από τις οποίες μπορούν να διαλέ-

ξουν καθημερινά οι άρχοντες για να χειραγωγήσουν και κατευθύνουν τις μά-

ζες εκεί που επιθυμούν. Και αν υπάρχουν μερικοί εξυπνάκηδες "μορφωμένοι"

που καταλαβαίνουν τους μηχανισμούς και δε θέλουν να υπακούσουν, τότε

υπάρχουν και τα στρατοδικεία και η αστυνομία για να τους νουθετήσουν σε

πειθαρχία και συμβιβασμό. Μερικά μόνο παιδιά "που βράζει το αίμα τους" και

δεν πτοούνται από τις φοβέρες και τις απειλές αντιδρούν με χιούμορ και πε-

ρισσή ευφυία με σλόγκαν όπως "Το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του", "Καλός ψη-

φοφόρος, κουλός ψηφοφόρος", "Μη χέζεστε πάνω σας, χέστε τους άλλους",

"Μη περιμένετε να χιονίσει για να δείτε άσπρη μέρα", "Όταν σας εξετάζουν, να

απαντάτε με ερωτήσεις", "Εμπρός στον έτσι που χάραξε ο τέτοιος", "Ό,τι δε

φτάνει ο λαγός, πηδάει και το φτάνει" ή "Βασίσου στις ιδέες σου, σίγουρα θα

καταρρεύσουν" ή το οικολογικό "Γκρεμίστε τις πολυκατοικίες, κρύβουν το ηλι-

οβασίλεμα".

Τελικά βέβαια οι σύμμαχοι κέρδισαν για μια ακόμη φορά το πόλεμο της προ-

παγάνδας με τους Γερμανούς. Δεν αποτελεί βέβαια έκπληξη ότι όταν οι Γερμα-

νοί επιτέθηκαν εναντίον της Ρωσίας, αυτή δεν πήρε πρακτικά καμιά βοήθεια

από τους "συμμάχους" της. Δεν είναι πάντως παράξενο ότι οι αντικομουνιστι-

κές συμμαχικές χώρες έχασαν συνολικά στο πόλεμο λίγο περισσότερο από μι-

σό εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ η κομμουνιστική Ρωσία έχασε γύρω στα 20

εκατομμύρια; Οι Σύμμαχοι βέβαια απέφυγαν να εστιαστούν σε αυτή τη τρομε-

ρή γενοκτονία και να προκαλέσουν στους λαούς τους συμπάθεια για τους Ρώ-

σους. Αντίθετα προσπάθησαν να την αποκρύψουν, δημιουργώντας την έννοια

του Μεγάλου Ολοκαυτώματος των Εβραίων, υπερτιμώντας επίτηδες τον αριθ-

μό των πραγματικών θανάτων τους. Με τη προπαγάνδα αυτή έκαναν τους

λαούς τους να αισθανθούν συμπάθεια για τους Εβραίους και να ξεχάσουν τους

Ρώσους. Οι Εβραίοι που και αυτοί φρόντισαν να ξεχάσουν τους Ρώσους και τη

μεγάλη συμβολή τους στο νικηφόρο αποτέλεσμα του πολέμου, αντάμειψαν

τους Αμερικανούς, στο μετέπειτα επιβληθέν από τους συμμάχους κράτους

τους στη Μέση Ανατολή, με μια ωραία Αμερικανική βάση. Το γεγονός γίνεται

πιο σημαντικό, γιατί οι Ρώσοι είναι που κατέλαβαν το Βερολίνο και σταμάτησαν

το ολοκαύτωμα των Εβραίων και όχι οι Αμερικανοί, όπως οι ίδιοι αφήνουν ξε-

διάντροπα να νοηθεί στις πολεμικές ταινίες τους. Οι Αμερικανικές ταινίες φαί-

νονται να δείχνουν μόνο διωκόμενους Εβραίους, ηρωικούς Αμερικανούς και

φανατικούς, αγροίκους Γερμανούς, με αυτή ακριβώς τη σειρά. Δυστυχώς στη

ταινία "Η Ζωή είναι Ωραία" ο "αριστερός" Ρομπέρτο Μπενίνι φρόντισε να ικα-

νοποιήσει τους Αμερικανούς (για να πάρει το Όσκαρ;) και παρουσίασε την Α-

μερικανική διαστρέβλωση της ιστορίας στο τέλος της ταινίας, βάζοντας τα Α-

μερικανικά τανκς να μπαίνουν στο Βερολίνο! Το ψέμα και η προπαγάνδα του

παρελθόντος συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.

Όχι μόνον αυτό, αλλά μετά το πόλεμο τα Αμερικανικά μέσα ενημέρωσης συνέ-

δεαν σκόπιμα το "διωγμό των Εβραίων" με τους Ρώσους! Η Αμερική για δεκαε-

τίες κατηγορούσε τη Ρωσία ότι εξεδίωκε τους Εβραίους με το μην τους επιτρέ-

πει να φύγουν από τη Ρωσία, ενώ στη πραγματικότητα οι απαγορεύσεις αυτές

ίσχυαν για όλους τους Ρώσους. Τα Αμερικανικά μέσα κατάφεραν πάντως σκό-

πιμα να μεταφέρουν την ετικέτα του "διώκτη των Εβραίων" από τους Ναζί

στους κομμουνιστές. Η πραγματικότητα όμως ήταν ότι η ίδια η Αμερική έκανε

με διάφορες διατάξεις της πολύ πιο δύσκολη τη μετανάστευση των Ρωσοε-

βραίων στη χώρα τους.

Και όχι μόνο αυτό, μετά από λίγα χρόνια η Αμερική μπήκε στη Μακαρθική ε-

ποχή και στο κυνήγι μαγισσών για τους υποτιθέμενους κομμουνιστές. Οποια-

δήποτε κριτική στη κυβέρνηση ή τη κοινωνία αποδίδετο στους κομμουνιστές.

Η Μακαρθική κάθαρση των σοσιαλιστών ή των σοσιαλιζόντων κτύπησε πάνω

απ' όλους το Χόλυγουντ. Μετά από αυτήν το Χόλυγουντ άρχισε να παράγει

ένα πλήθος πολεμικών ταινιών στις οποίες η Αμερική έσωζε τον ελεύθερο κό-

σμο. Η έμφαση ήταν τόσο μεγάλη, που οι περισσότεροι Αμερικανοί άρχισαν να

πιστεύουν ότι κέρδισαν το πόλεμο μόνοι τους. Ο Κομμουνισμός πήρε γρήγορα

τη θέση του Χίτλερ σαν τη βασική απειλή για την ελευθερία και τη δημοκρατί-

α.

Για να δικαιολογήσουν τη διατήρηση του Ισραήλ σαν του κορυφαίου αποδέκτη

της Αμερικανικής οικονομικής βοήθειας, τα μέσα ενημέρωσης βομβάρδισαν

τον Αμερικανικό λαό με μια συνεχή προπαγάνδα για το Δεύτερο Παγκόσμιο

Πόλεμο, εστιαζόμενοι ιδιαίτερα στις όψεις του ολοκαυτώματος των Εβραίων.

Όταν το Ισραήλ άρχισε να σκοτώνει τα μικρά παιδιά των Παλαιστινίων που πε-

τούσαν πέτρες στους στρατιώτες του, η Αμερικανική τηλεόραση σχεδόν σε κα-

θημερινή βάση πρόβαλε πολεμικές ταινίες, ντοκουμέντα και ειδικά δραματο-

ποιημένα αφιερώματα που απεικόνιζαν τη φρίκη του ολοκαυτώματος.

Τα προγράμματα που περιλαμβάνουν θέματα με Ναζί και το ολοκαύτωμα των

Εβραίων έχουν μεταδοθεί και ξαναμεταδοθεί τόσες πολλές φορές που, όπως

αναμένετο, το ολοκαύτωμα των Εβραίων έχει χαραχθεί μέσα στην Αμερικανική

ψυχή σαν η μοναδική χειρότερη θηριωδία του πολέμου. Αδιάφορο από το πό-

σο θηριώδεις μπορεί να είναι άλλες θηριωδίες όπως το ρίξιμο ατομικών βομ-

βών πάνω σε αστικούς πληθυσμούς, αυτές έχουν αντιμετωπισθεί σαν ατυχή,

αλλά αναγκαία γεγονότα.

Η πατρίδα μας την ίδια εποχή έζησε το δικό της κυνήγι μαγισσών με μια τρο-

μερή εκστρατεία εναντίον των "αναρχοκομμουνιστών" ή "κομουνιστοσυμμορι-

τών" που δήθεν έσφαζαν με κονσερβοκούτια τους αθώους εθνικόφρονες πολί-

τες. Οι προπηλακισμοί, οι εξορίες και τα βασανιστήρια εναντίον των αριστερών

ήταν μια αγαπημένη τακτική των "Εθνικών μας Κυβερνήσεων". Οι απειλές. η

τρομοκράτηση, η καλπονοθεία, οι προβοκάτσιες, η διαρκής υπονόμευση, η

συνεχής δημιουργία "προδοτών" και "χαφιέδων" υπαρκτών ή μη στους κόλ-

πους του αριστερού κινήματος, το κράτησε τελικά ελεγχόμενο και σε μικρά

ποσοστά.

Μια χαρακτηριστική περίπτωση "μαύρης" προπαγάνδας αναφέρει ο Γιώργος

Γεωργαλάς στο σημαντικότατο όπως έχουμε ξανατονίσει βιβλίο του Η Προπα-

γάνδα: "Το "Ριζοσπάστη" τον εξέδιδε επί 4ης Αυγούστου το Υπουργείο Ασφά-

λειας. Ο τότε υπουργός Ασφάλειας Μανιαδάκης χρησιμοποίησε διάφορους

πρώην κομμουνιστές που ήξεραν καλά τη νοοτροπία και την ορολογία του

κομμουνισμού, για να συντάσσει και να κυκλοφορεί δήθεν παράνομα, την ε-

φημερίδα του "Ριζοσπάστη" σαν όργανο του ΚΚΕ. Η πραγματική παράνομη η-

γεσία του ΚΚΕ εξέδιδε το δικό της πραγματικό "Ριζοσπάστη". Αλλά ο ψεύτικος

κυκλοφορούσε πιο τακτικά και πιο άνετα. Έτσι έθεσε κάτω από τη δική του

καθοδήγηση τους οπαδούς του ΚΚΕ. Με αυτό το τρόπο το ΚΚΕ. έπαιρνε γραμ-

μή από τον πλαστό "ριζοσπάστη". Αυτός κατάγγειλε όλους τους πραγματικούς

κομματικούς ηγέτες σαν "πράκτορες της Ασφάλειας" με αποτέλεσμα να απο-

μονωθούν από τους ομοϊδεάτες τους, να εξουδετερωθούν και να συλληφθούν!

Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, γενικός γραμματέας τότε του ΚΚΕ για μια περίοδο έ-

παιρνε "γραμμή" από τον ψεύτικο "Ριζοσπάστη"!

Μετά μπλεχθήκαμε με τους "συμμάχους" μας στο πόλεμο στη Κορέα. Θέλετε

να μάθετε τι κάναμε εκεί; Θα σας αναφέρω ένα μικρό ανόητο προπαγανδιστικό

"πατριωτικό τραγουδάκι" που αναγκαζόμασταν να τραγουδάμε με βροντερή

φωνή και ρυθμό στο στρατό:

"Κι ο στρατός μας που πήγε στη Κορέα, πολεμούσε για τα ιδανικά, ιδανικά κι

είχε βάψει τους κίτρινους στο αίμα δείχνοντάς τους τι θα πει ελευθε-

ριά, ελευθεριά (!!!)"

Στο πόλεμο του Βιετνάμ οι Αμερικανοί οργίασαν με την ασύστολη προπαγάνδα

τους και τα αιμοσταγή εγκλήματά τους, αλλά επιτέλους έχασαν το πόλεμο.

Και φτάσαμε στην "Εθνοσωτήριον Επανάσταση" των Απριλιανών πραξικοπημα-

τιών με την ιδιόμορφη εθνικιστική, μεγαλοϊδεατική, αντικομμουνιστική προπα-

γάνδα της και τη φασιστική πρακτική της του "αποφασίζομεν και διατάσσο-

μεν". Οι ηγέτες της χαμηλού γενικά νοητικού επιπέδου και μόνον ίσως ένας

ευφυής ανανήψας κομμουνιστής, ο Γεώργιος Γεωργαλάς, με τις ιδιαίτερα ση-

μαντικές γνώσεις και σπουδές του στη προπαγάνδα, μπορεί τελικά να τους ξε-

λάσπωσε. Τα συνθήματά της και τα σλόγκαν της έμειναν περιώνυμα: "Ελλάς

Ελλήνων Χριστιανών" - και καθολικώς διαμαρτυρομένων συμπλήρωναν με νό-

ημα άλλοι.. Η προπαγάνδα των έργων (ο Πατακός με ένα μυστρί συνεχώς στο

χέρι) και των θεαμάτων (ο εορτασμός της Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων στο

Καλλιμάρμαρο) και παντού ο κομμουνιστικός κίνδυνος που καραδοκούσε και

τον οποίο τελικά συνέτριβαν οι "Εθνικοί μας ηγέτες" με βασανιστήρια. φάλαγ-

γα και εξορίες.

Και μετά ο άλλος "εθνοσωτήρας", ο Καραμανλής και το πιο επιτυχημένο μέχρι

τώρα προπαγανδιστικό σλόγκαν της λεγόμενης συντηρητικής ή δεξιάς παράτα-

ξης: "Καραμανλής ή Τανκς" - σκέτη τρομοκρατία - και βέβαια ο κόσμος προτί-

μησε τον Καραμανλή...

Και μετά ο Ανδρέας στην αρχή με το ζιβάγκο δήθεν ασυμβίβαστος κι επανα-

στάτης αριστερός και αργότερα καλοντυμένος αστός δίπλα στη κομψευόμενη

νεαρή δεύτερη γυναίκα του. Μάστορας των προπαγανδιστικών πολιτικών συν-

θημάτων, του ρητορικού λόγου και του τάιμινγκ μας έδωσε τα καλύτερα πα-

ραδείγματα του είδους: "Η Ελλάδα Ανήκει στους Έλληνες", "Εδώ και τώρα Αλ-

λαγή", "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο" κ.α. Το ίδιο και οι δυναμικές ρητορι-

κές εκφράσεις του περί "αναδόμησης", "κοινωνικοποίησης", "χρονοντούλαπο

της ιστορίας", "Βυθίσατε το Χόρα" κ.λ.π,. έχουν αφήσει εποχή.