ΣΑΠΦΩ : Το αιώνιο πρότυπο γυναίκας

Ἡ Σαπφώ, ὅπως ἀπεικονίζεται σὲ ἀγγειογραφία ἐπὶ ὑδρίας 

τοῦ 5ου π.Χ. αἰ.(Ἐθνικὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Ἀθηνῶν.)

Σαπφὼ ἡ παντοτινή. 
 Ἡ θρυλικὴ μορφὴ ποὺ μὲ τὴν ποίησή της καὶ κυρίως μὲ τὴν προσωπικότητά της γοήτευσε τὸν ἀρχαῖο κόσμο, ποὺ δικαίως ὁ Πλάτων τὴν ὠνόμασε δέκατη Μοῦσα. Ἀδιαφορῶντας γιὰ τὶς ἐπιταγὲς τῆς ἐποχῆς της πρωτοστάτησε στὴ δημιουργία ἑνὸς γυναικείου προτύπου μὲ τὴ δυναμική της, τὶς ἀπόψεις της, τὴν ἴδια της τὴν ζωή. Μία τέτοια μορφὴ, τῆς ὁποίας «τὰ λόγια ἦταν ἀνακατεμένα μὲ φλόγες», ὅπως λέει ὁ Πλούταρχος, δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μείνῃ ἀλώβητη ἀπὸ ἐκείνους ποὺ στεροῦνταν πνευματικῆς καλλιέργειας καὶ γνώσης, μὴ μπορῶντας ἔτσι νὰ κατανοήσουν, ἀλλὰ καὶ νὰ συναγωνιστοῦν τὸ ἔργο της,μὰ κυρίως ἀπὸ χριστιανοκρατικὲς ἀντιλήψεις τοῦ τύπου «Ἡ δὲ γυνὴ νὰ φοβῆται τὸν ἄνδρα», πλάθοντας σενάρια περὶ ὁμοφυλοφιλικῆς ζωῆς.

Ἡ Σαπφὼ εἶναι γνωστό, ὅτι ἔχαιρε πανελλήνιας αἴγλης γιὰ πολλοὺς αἰῶνες, ἀλλὰ ἀργότερα συκοφαντήθηκε γιὰ τὶς ἐρωτικές της προτιμήσεις, παρόλο ποὺ αὐτοκτόνησε ἀπὸ τὸν ἔρωτά της γιὰ τὸν πλοίαρχο Φάωνα. Ἡ δυσφήμηση διαιωνίστηκε ἀπὸ τὸν Χριστιανισμὸ καὶ μεταδόθηκε παγκοσμίως, ταυτίζοντας δυστυχῶς ἀτεκμηρίωτα τὸ ὄνομα ἀλλὰ καὶ τὴ γενέτειρα τῆς μεγάλης ποιήτριας, τὴν Ἐρεσὸ τῆς Λέσβου, μὲ τὴν ὁμοφυλοφιλία!

Προσφάτως πραγματοποιήθηκε μία θαυμάσια ἐκδήλωση στὴν Πετρούπολη ἀπὸ τὸν Σύλλογο Μυτιληναίων Πετρούπολης «Ὁ Θεόφιλος», ὅπου μελετητὲς τοῦ ἔργου τῆς μεγαλύτερης ποιήτριας τῆς Ἑλληνικῆς Ἀρχαιότητας μίλησαν γιὰ τὴν ποίησή της καὶ γιὰ τοὺς παράγοντες ποὺ καλλιέργησαν τὴν κακοφημία, παραποιῶντας τὸ νόημα ἀπὸ τοὺς στίχους ὡρισμένων ποιημάτων της, ὅπου ἡ Σαπφὼ ἐξέφραζε βαθὺ θαυμασμὸ γιὰ τὴν κόρη της Κλεΐδα καὶ τὶς μαθήτριές της. Ἂς σημειωθῇ, ὅτι ἡ Σαπφὼ μέσα ἀπὸ ἄλλα ποιήματά της μεταφέρει τὸν καημὸ καὶ τὸν ἔρωτά της γιὰ ἕναν ἄνδρα. Ἐντυπωσίασε τὸ ἄκουσμα Σαπφικῆς λύρας-βαρβίτου ἀπὸ τὴν Ὄλγα Στέκου καὶ τῶν μελοποιημένων ποιημάτων τῆς Σαπφοῦς ἀπὸ τὴ χορωδία «Νοστῳδία» τοῦ συλλόγου. Ἡ διδάκτωρ Κλασικῆς Φιλολογίας καὶ ποιήτρια Τασούλα Καραγεωργίου, ποὺ ἔχει μεταφράσει σειρὰ ποιημάτων τῆς Σαπφοῦς, ἔκανε ἀναφορὰ στὴν Σαπφικὴ ποίηση καὶ τὴ συσχέτισή της μὲ παραδοσιακὰ τραγούδια, πού, βάσει τῆς μελέτης ποὺ πραγματοποίησε, ἔχουν δομηθῆ καὶ ἐμπνευστῆ ἐν μέρει ἀπὸ τοὺς στίχους τῆς λυρικῆς ποιήτριας. Ἐνδιαφέρουσα ἦταν ἡ παρέμβαση τοῦ προέδρου τῶν Ἁπανταχοῦ Ἐρεσίων Σπύρου Πιπερᾶ, ποὺ ἀνάμεσα σὲ ἄλλα ἐπεσήμανε, ὅτι μὲ τὴν ἐπικράτηση τοῦ Χριστιανισμοῦ κάθε τι ἑλληνικὸ καὶ ἐρωτικὸ λιθοβολεῖται καὶ μαζί του καὶ ὁ Δημιουργός του. Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μὲ τὴ Σαπφώ, ποὺ παρόλο τὸ ἐναντίον της Μένος τὸ ὄνομά της ἔμεινε καλὰ ριζωμένο στὸν τόπο ποὺ γεννήθηκε ,ἀντέχοντας Μέσα στοὺς αἰῶνες. Εἶναι γεγονός, ὅτι στὸ μέρος ποὺ ἔζησε ἡ ποιήτρια, τὸ ὄνομα Σαπφὼ συναντᾶται εὐρέως στὸ σημερινὸ γυναικεῖο πληθυσμὸ.

 Κεντρικό ομιλητής ήταν Ο δρ.Κλασικῆς Φιλολογίας καὶ ἐπίτιμος σχολικὸς σύμβουλος Ἀθανάσιος Φραγκούλης ,μὲ τὸν ὁποῖο εἴχαμε μιὰ συζήτηση γιὰ τὸ «φαινόμενο» Σαπφὼ καὶ τὰ στοιχεῖα ποὺ συνέλεξε ἀπὸ τὴν μακρόχρονη ἐνασχόλησή του μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τῆς Λέσβιας ποιήτριας.

«Δ»: Τι ἦταν αὐτὸ ποὺ ὡδήγησε τὴν Σαπφὼ στὴν ἐξέχουσα θέση της μέσα στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ Λογοτεχνία;

Α.Φ.: Ἐκεῖνο ποὺ ἀνέδειξε τὴν Σαπφὼ ἦταν ἡ δράση της ὡς γυναίκας, ἡ σπάνια Προσωπικότητά της ἀπὸ τὴ μία καὶ ἡ προσφορά της στὴνΠοίηση ἀπὸ τὴν ἄλλη. Ἡ Σαπφὼ ὡς γυναῖκα ἀμφισβήτησε μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὴ δράση της,τὸ παραδεδομένο Πρότυπο γυναίκας. Ἵδρυσε ἕναν κλειστὸ κύκλο ἀγωγῆς θηλέων καὶ μὲ ἐνασχολήσεις ἀνώτερου ἐπιπέδου, ποὺ συνδέονταν μὲ τὶς μουσικὲς τέχνες και τὴ λατρεία τῶν Μουσῶν, προσπαθοῦσε νὰ συμβάλλῃ στὴν ὁλοκλήρωση τῆς προσωπικότητάς τους. Παράλληλα ἡ Σαπφώ, νέα ἀκόμη, ἀνέπτυξε ἐνεργὸ δράση στὰ τεκταινόμενα στὴν πολιτικὴ ζωὴ τῆς πατρίδας της καὶ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο της προσπάθησε νὰ ὑπερασπιστῇ τὰ ἰδανικὰ τῆς παλαιᾶς ἀριστοκρατίας, στὴν ὁποία παραδοσιακὰ ἀνῆκε, δεχόμενη τὶς συνέπειες γιὰ αὐτή της τὴ δράση καὶ δοκιμάζοντας τὴν ἐξορία μία φορὰ στὴν Πύρρα τῆς Λέσβου καὶ μία στὴ Σικελία. Ὅμως ἐκεῖνο ποὺ καθιέρωσε τὴ Σαπφὼ καὶ τὴν ἔκανε ἀθάνατη ἦταν τὸ ποιητικὸ ἔργο της. Ἡ Σαπφὼ καινοτόμησε καὶ στὴ μορφὴ καὶ στὸ περιεχόμενο τῆς Λυρικῆς Ποίησης ,ποὺ ἄκμαζε στὴν ἐποχή της .Εἰσήγαγε ἕνα νέο εἶδος ποίησης, τὴ Μελικὴ  Ποίηση καὶ ἕνα νέο εἶδος στροφῆς, ποὺ εἶναι γνωστὴ ὡς Σαπφικὴ στροφή. Χρησιμοποίησε μία νέα θεματολογία, ποὺ στρέφεται γύρω ἀπὸ τὸν ἔρωτα, στὴν ὁποία κυριαρχεῖ ἡ θεϊκὴ φυσιογνωμία τῆς Ἀφροδίτης καὶ ἔμεινε μακριὰ ἀπὸ τὰ θέματα τῶν συγχρόνων της ποιητῶν, ὅπως ὁ Τυρταῖος καὶ ὁ Ἀλκαῖος, ποὺ μιλοῦσαν γιὰ τὴν πολεμικὴ ἀρετὴ καὶ τὸν θάνατο γιὰ τὴν πατρίδα, ποὺ καταξιώνει τὸν ἄνθρωπο. Μπορεῖ κανεὶς νὰ φανταστῇ τὴ Σαπφὼ νὰ διακηρύσσῃ· Σταματήστε τὸν πόλεμο καὶ κάντε ἔρωτα. Ἡ Σαπφὼ ἔστρεψε τὴν ποίηση ἀπὸ τὸν ἄνδρα στὴ γυναῖκα καὶ συνδυάζοντας τὶς ὄμορφες καὶ κομψὲς λέξεις, ποὺ χρησιμοποιεῖ, μὲ τὰ μηνύματα ποὺ στέλνει, τὴν ὀμορφιά, τὴν ἄνοιξη, τὸν ἔρωτα, δίνει χρῶμα καὶ λάμψη στὸ ἔργο της καὶ μία μαγεία καὶ γοητεία, ποὺ θέλγει τὸ πνεῦμα καὶ τὴν ψυχή.

Σαπφὼ καὶ Ἀλκαῖος, οἱ δύο Λέσβιοι λυρικοί, οἱ μέγιστοι τοῦ 

ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ Κόσμου. (Ἀγγειογραφία τοῦ 480 π.Χ.

Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Μονάχου.)

«Δ»: Ποιά στοιχεῖα ἀντλοῦμε ἀπὸ τὸ ἔργο τῆς Σαπφοῦς γιὰ τὴν κοινωνικοπολιτικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἀνάπτυξη τῆς Λέσβου ἐκείνης τῆς ἐποχῆς;

Α.Φ.: Ἡ τέχνη καὶ ἡ κοινωνία βρίσκονται πάντα σὲ μία σχέση ἀλληλεπίδρασης, σὲ μία σχέση διαλεκτική. Ἡ τέχνη τρέφεται καὶ ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν ἐποχή, ἀλλὰ καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴ διαμορφώνει. Ἔτσι πάντα ἡ τέχνη ἀποτελοῦσε πηγὴ τῆς ἱστορικῆς ἔρευνας. Μελετῶντας κανεὶς τὸ ἔργο τῆς Σαπφοῦς ἀντλεῖ ἀπὸ αὐτὸ πολύτιμες πληροφορίες γιὰ τὸν τρόπο ζωῆς, τὴν πολιτικὴ ὀργάνωση καὶ τοὺς κοινωνικοὺς θεσμοὺς τῆς Λέσβου τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Τὰ καθαρὰ πολιτικὰ τραγούδια της παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες γιὰ τὶς ἀνδρικὲς πολιτικὲς ἑταιρεῖες, ποὺ δροῦσαν στὸ νησί, καὶ τὶς πολιτικὲς ἀναταράξεις, διώξεις καὶ συγκρούσεις, ποὺ τὸ συγκλόνισαν μέχρι τὴν ἐγκαθίδρυση τῆς δημοκρατίας. Τὰ ἐρωτικά της ποιήματα παρέχουν πολλὲς μαρτυρίες γιὰ τὴ λειτουργία θιάσων λατρευτικοῦ χαρακτῆρα, ἀφιερωμένων σὲ θεότητες τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τὶς Μοῦσες, γιὰ τὰ διάφορα ἱερά, ποὺ ἦταν σπαρμένα σὲ ὅλη τὴ Μυτιλήνη, γιὰ τὶς διάφορες θρησκευτικὲς τελετές, γιορτὲς καὶ πανηγύρεις, ἐνῷ τὰ Ἐπιθαλάμιά της, ποὺ κατέχουν ξεχωριστὴ θέση γιὰ τὴ χάρη καὶ τὴν ἁπλότητά τους, μᾶς δίνουν τὴ δυνατότητα νὰ βγάλουμε κάποια συμπεράσματα γιὰ τὴ θέση ποὺ κατεῖχε στὴ ζωὴ τῶν Λέσβιων ὁ θεσμὸς τοῦ γάμου καὶ τὸ τελετουργικό του. Γενικά, μελετῶντας κανεὶς τὴν ποίηση τῆς Σαπφοῦς, μπορεῖ νὰ ἀντλήσῃ στοιχεῖα, ποὺ φωτίζουν τὴν ἐποχή της καὶ δικαιολογοῦν τὸν τίτλο Αἰολικὴ Λεσβιακὴ Ἄνοιξη, ποὺ ἔχει δοθῆ στὴν περίοδο αὐτή.

«Δ»: Πῶς ἀντιμετώπιζαν οἱ σύγχρονοί της τὴν ποίησή της καὶ τὶς πρωτοποριακές της ἰδέες;

Α.Φ.: Πράγματι σημασία ἔχει, τί πίστευαν γιὰ τὴ Σαπφὼ οἱ σύγχρονοί της καὶ ὄχι οἱ μεταγενέστεροι. Δυστυχῶς ἡ Σαπφὼ δὲν κρατοῦσε κανένα προσωπικὸ ἡμερολόγιο σχετικὸ μὲ τὶς καθημερινές της δραστηριότητες καὶ δὲν ἔγραψε ἀπομνημονεύματα. Δὲν εὐτύχησε νὰ ἔχῃ ὅπως ἄλλοι κάποιον ἐγκωμιαστὴ τοῦ ἔργου καὶ τῆς φιλοσοφίας της. Οἱ διάφορες πηγὲς, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀντλοῦμε πληροφορίες γιὰ αὐτήν, ἀπέχουν πολὺ ἀπὸ τὴν ἐποχή της καὶ γι’ αὐτὸ ἡ ἀξιοπιστία τους ἐλέγχεται. Πάντως ὁ Σόλων, ὁ γνωστὸς Ἀθηναῖος ποιητὴς καὶ νομοθέτης, ποὺ ἔζησε τὴν ἴδια σχεδὸν ἐποχὴ μὲ τὴ Σαπφώ, φαίνεται πὼς τὴ θαύμαζε καὶ μάλιστα προσπαθοῦσε στὰ γεράματά του νὰ ἀποστηθίσῃ κάποια ἀπὸ τὰ ποιήματά της. Καὶ ὁ Ἀριστοτέλης τὴν παραδεχόταν σὰν ποιήτρια καὶ παρατηροῦσε, πῶς οἱ Μυτιληναῖοι τὴν τιμοῦσαν, ἂν καὶ ἦταν γυναῖκα. Καὶ ὁ Ἡρόδοτος τὴν ἀποκαλεῖ «μουσοποιόν». Τὸ γεγονός, πὼς ὅσοι ἀναφέρονταν σὲ αὐτὴν συνώδευαν τὸ ὄνομά της μὲ κάποιο ἐπίθετο, ὅπως μουσοποιός, λιγύθροος, μελίφωνος ἢ μὲ φράσεις ὅπως Πιερίς μέλισσα, Λεσβία ἀηδὼν κ.λπ. μαρτυρεῖ, πὼς ὅλοι ἀναγνώριζαν τὴν ἀνώτερη ποιότητα τῆς ποίησής της. Ἰδιαίτερα σημαντικὸ εἶναι, νὰ ἀναφέρῃ κανεὶς ἐδῶ τὸ γεγονὸς πὼς ὁ Πλάτων χαρακτήρισε τὴ Σαπφὼ δεκάτη μοῦσα. Αὐτὸ λέει πολλά.

«Δ»: Γιατί τὴ συκοφάντησαν γιὰ τὶς ἐρωτικές της προτιμήσεις, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ δημιούργησε οἰκογένεια, καὶ παραδίδεται πὼς αὐτοκτόνησε γιὰ τὸν ἔρωτά της γιὰ ἕναν ἄνδρα;

Α.Φ.: Ἀλήθεια, γιατί; Ἡ ἀπάντηση ἔχει σχέση μὲ τὸ προηγούμενο ἐρώτημα. Σκεφθῆτε, ὅτι ἡ Σαπφὼ ἔζησε σὲ μία ἀνδροκρατούμενη ἐποχὴ καὶ ἐμφανίστηκε ξαφνικά, γιὰ νὰ ταράξῃ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο της τὸ κατεστημένο. Ἡ Σαπφὼ ἦταν ἡ πρώτη γυναῖκα ποιήτρια, ποὺ ἦρθε νὰ ἀμφισβητήσῃ τὴν πρωτοκαθεδρία τῶν ἀνδρῶν καὶ νὰ εἰσαγάγῃ ἐν πολλοῖς νέες ἀξίες.

Ἡ Ἱστορία δείχνει, πὼς πάντα τὸ νέο καὶ τὸ πρωτότυπο ἀμφισβητεῖται καὶ δὲν γίνεται εὔκολα δεκτό, ἰδιαίτερα ἂν αὐτὸ ἑρμηνεύεται ὡς ἀπειλὴ γιὰ κάποιους. Ἔτσι φαίνεται, πὼς καὶ ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἐφαρμόστηκε μία τακτική, ποὺ ἀκολουθεῖται ἀκόμη καὶ σήμερα καὶ θὰ ἐφαρμόζεται καὶ στὸ μέλλον: Ἡ ἐπίθεση στὸ ἦθος τοῦ ἀντιπάλου, κοινῶς ἡ λασπολογία. Οἱ γιὰ ὁποιονδήποτε λόγο ἐχθροὶ ἢ ἀντίπαλοι τῆς ποιήτριας δὲν μποροῦσαν νὰ ἀμφισβητήσουν τὴν ποιότητα τῶν ποιημάτων της καὶ γι’ αὐτό, ἐκμεταλλευόμενοι τὸ γεγονός, πὼς τὸν κύκλο της τὸν ἀποτελοῦσαν νεαρὰ κορίτσια, ἀμφισβήτησαν τὴν ἠθική της ποιότητα καὶ τὴν συκοφάντησαν ὡς γυναικεράστρια καὶ ἑταίρα. Ὅσο γιὰ τὴν αὐτοκτονία της, ἐξαιτίας τῆς ἀπογοήτευσης ποὺ ἔνιωσε γιὰ τὸν ἀνεκπλήρωτο ἔρωτά της γιὰ ἕναν ἄνδρα, ἀσφαλῶς θὰ ἐννοῆτε τὸν φημολογούμενο ἔρωτά της μὲ τὸν Φάωνα. Ὅμως ἡ ἐκδοχὴ αὐτὴ τοῦ θανάτου της μᾶλλον ἀνήκει στὴ σφαῖρα τοῦ μύθου, ποὺ δίνει στὸ θάνατό της μία ρομαντικὴ χροιά, ἀλλὰ παράλληλα εἶναι ἐνδεικτικὴ γιὰ τὶς ἐρωτικὲς προτιμήσεις της.

«Δ»: Ποιοί μπορεῖ νὰ εὐθύνωνται γι’ αὐτὴ τὴ δυσφήμηση καὶ  πῶς ἐπεκτάθηκε στοὺς μεταγενέστερους;

Α.Φ.: Ἀπὸ τὰ παραπάνω φαίνεται, πὼς αὐτοὶ ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ εὐθύνωνται γιὰ τὴ δυσφήμηση τῆς Σαπφοῦς εἶναι ὅσοι τὴν ἔβλεπαν ὡς ἀπειλή, ποὺ στρέφεται ἐναντίον τοῦ κύρους ἢ τῆς δύναμής τους. Τέτοιοι μπορεῖ νὰ εἶναι πρῶτα ὅλοι οἱ ὁμότεχνοί της ἄνδρες στὴ Λέσβο καὶ ἀλλοῦ, ἔπειτα αὐτοὶ ποὺ συγκροτοῦσαν τὶς λεγόμενες πολιτικὲς ἑταιρεῖες, ποὺ ἔβλεπαν πλάι σὲ αὐτὲς νὰ δημιουργοῦνται παρόμοιες ἑταιρεῖες, ἀποτελούμενες ἀπὸ γυναῖκες, ἀκόμη οἱ ἐκπρόσωποι τῆς μεσαίας ἀστικῆς τάξης, τοὺς ὁποίους πολέμησε μὲ τὰ πολιτικά της ποιήματα ἢ τέλος οἱ διευθύντριες τῶν κύκλων ποὺ ἀνταγωνίζονταν τὸν κύκλο τῆς Σαπφοῦς καὶ ἔβλεπαν τὴν ποιήτρια νὰ σαγηνεύῃ τὶς μαθήτριές της σὰν θηλυκὸς Σωκράτης, ὅπως χαρακτηρίστηκε. Πάντως ἀξίζει νὰ σημειωθῇ, πὼς ἀπὸ τὸν 6ο αἰῶνα π.Χ. δὲν ὑπάρχουν πηγὲς ποὺ νὰ ἀποδίδουν στὴν ποιήτρια κάποια κατηγορία γιὰ ἀκόλαστη ζωὴ καὶ σεξουαλικὴ διαστροφή.

«Δ»: Ἡ Σαπφὼ κατὰ τί διαφέρει ἀπὸ τὸ πρότυπο τῆς σύγχρονης γυναίκας; Θὰ

μποροῦσε νὰ ζῇ στὴ σημερινὴ ἐποχή;

Α.Φ.: Ἀλήθεια, ποιό εἶναι τὸ πρότυπο τῆς σύγχρονης γυναίκας; Θὰ μποροῦσε νὰ πῇ κανείς, πὼς τὸ πρότυπο τῆς σύγχρονης γυναίκας εἶναι μία γυναῖκα μὲ ἀξιοπρέπεια, ποὺ στηρίζεται στὶς δικές της δυνάμεις, ποὺ δραστηριοποιεῖται μέσα στὴν κοινωνία καὶ ζῇ τὰ προβλήματά της, ποὺ σπάει τὴν ἀπομόνωσή της καὶ ἔρχεται σὲ ἐπαφὴ μὲ συντρόφους καὶ συντρόφισσες στοὺς χώρους ποὺ δραστηριοποιεῖται. Μία γυναῖκα, ποὺ μπορεῖ νὰ ἀξιοποιῇ τὶς ἱκανότητές της σύμφωνα μὲ τὶς ἰδιαιτερότητες τῆς προσωπικότητάς της καὶ ἐπιδιώκει τὴν ἀναγνώρισή της γιὰ τὴ συμβολή της στὴν κοινωνικὴ ἀνάπτυξη καὶ τὴν πρόοδο. Ὑπάρχει ἆραγε κάτι ἀπὸ αὐτά, ποὺ δὲν συναντᾷ κάποιος στὴν περίπτωση τῆς Σαπφοῦς; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἔτσι εἶναι σίγουρο, πὼς ἡ Σαπφὼ ὄχι μόνο θὰ μποροῦσε νὰ ζήσῃ στὴν ἐποχή μας, ἀλλὰ θὰ μποροῦσε νὰ γίνῃ καὶ σύμβολο τοῦ γυναικείου κινήματος.

«Δ»: Πῶς θὰ μποροῦσε νὰ ἀπαλλαγῇ τὸ ὄνομα τῆς Σαπφοῦς ἀπὸ τὴ δυσφήμηση;

Α.Φ.: Ἡ Σαπφὼ πέρασε στὴν Ἱστορία τῆς Ποίησης καὶ τῆς Λογοτεχνίας, χωρὶς νὰ ξεκαθαριστῇ καλά-καλὰ ἡ ἠθική της ποιότητα καὶ τὰ ἔργα τῆς ἰδιωτικῆς της ζωῆς. Τὸ πρόβλημα αὐτὸ δὲν ἔχει λυθῆ καί, ὅπως φαίνεται, δὲν εἶναι εὔκολο νὰ λυθῇ. Εἶναι βέβαιο, πὼς μερικοὶ κατηγοροῦν τὴν ποιήτρια, γιατὶ παρερμηνεύουν τὰ ἔργα της, πού, ἀφοῦ ἔχουν παραδοθῆ ἀποσπασματικά, εὐνοοῦν τὶς αὐθαιρεσίες ἤ σκάβουν βαθύτερα ἀπὸ ὅσο πρέπει σὲ αὐτά. Ἔτσι γιὰ παράδειγμα, ἀνάλογα μὲ τὸ τί πιστεύει ὁ καθένας, μπορεῖ νὰ ἀποδώσῃ τὴν ἀντωνυμία «τις» (ποὺ στὰ ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ εἶναι ἀρσενικοῦ καὶ ταυτόχρονα θηλυκοῦ γένους) μὲ τὸ «κάποιος» ἢ τὸ «κάποια» καὶ νὰ δώσῃ τὴ χροιὰ ποὺ θέλει στὸ κείμενο. Ἐκεῖνο λοιπὸν ποὺ προέχει εἶναι, νὰ γίνῃ μία προσεκτικὴ μελέτη καὶ ἔκδοση τῶν ἔργων τῆς Σαπφοῦς μὲ βάση ὅλα τὰ νέα στοιχεῖα ποὺ ἔρχονται στὸ φῶς. Παράλληλα μὲ αὐτό, ἐπειδὴ ὑπάρχει μία τάση στὸν ἄνθρωπο νὰ ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ τὸ προκλητικὸ καὶ τὸ σκανδαλοθηρικό, αὐτοὶ ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὸ ἔργο τῆς ποιήτριας πρέπει νὰ ἐπιδεικνύουν μεγαλύτερη σοβαρότητα καὶ ὑπευθυνότητα καὶ νὰ μὴν βλέπουν γιὰ λόγους ἐντυπωσιασμοῦ κάτω ἀπὸ κάθε στίχο τὸ «αἱρετικό» καὶ τὸ ὁμοφυλοφιλικό. Ὀφείλουμε, ὅλοι ὅσοι ἀσχολούμαστε μὲ τὸ ἔργο της, νὰ σεβαστοῦμε τὸ κείμενο καὶ νὰ μὴν τὸ διαστρέφουμε γιὰ διάφορους ἀνομολόγητους σκοπούς.

«Δ»: Τί ἦταν ἐκεῖνο ποὺ σᾶς ὤθησε νὰ μελετήσετε τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τῆς Σαπ-

φοῦς;

Α.Φ.: Ἕνας κλασικὸς φιλόλογος καὶ μάλιστα Λέσβιος ἔχει πολλοὺς λόγους νὰ ἀσχοληθῇ μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τῆς Σαπφοῦς. Ὡς κλασικὸς φιλόλογος, ποὺ ὑπηρετοῦσα στὴν ἐκπαίδευση, ὅπου ἀπὸ παλιὰ διδάσκονταν ποιήματά της, αἰσθάνθηκα τὸ χρέος νὰ ἀποκτήσω ὅλα ἐκεῖνα τὰ γνωστικὰ ἐφόδια, ποὺ θὰ μὲ καθιστοῦσαν ἱκανὸ νὰ ἀνταποκριθῶ μὲ ἀποτελεσματικὸ τρόπο στὴν ἀποστολή μου. Παράλληλα ὡς κλασικὸς φιλόλογος ἔνιωσα τὴν ἀνάγκη, ἀξιοποιῶντας τοὺς μηχανισμοὺς ποὺ μοῦ παρεῖχε ἡ ἐπιστήμη μου, νὰ ἐπικοινωνήσω ἄμεσα καὶ χωρὶς μεσολαβητὲς μὲ τὰ ποιήματά της καὶ νὰ προσπαθήσω νὰ ἀνακαλύψω τὸ χρυσάφι ποὺ κρύβεται μέσα τους. Ἡ Σαπφώ, αὐτὴ ἡ τόσο ἐξέχουσα καὶ τόσο παρεξηγημένη Λέσβια ποιήτρια, ἀποτελεῖ μεγάλη πρόκληση γιὰ κάθε φιλόλογο. Ὡς Λέσβιος τέλος θεώρησα, πὼς εἶναι χρέος νὰ μελετήσω μία προσωπικότητα, ποὺ τίμησε καὶ τιμᾷ τὴ Λέσβο καὶ ἀποτελεῖ «γλυκὸ καύχημά» της, ὅπως ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι

Ταξιαρχούλα Λαδά