Τὸ Πεσὰχ εἶναι μία ἀπὸ τὶς ἀρχαιότερες καὶ μεγαλύτερες γιορτὲς τοῦ Ἑβραϊσμοῦ. Συμπίπτει μὲ τὴν Ἄνοιξη, γι’ αὐτὸ λέγεται καὶ Γιορτὴ τῆς Ἄνοιξης. Εἶναι ἡ πρώτη ἀπὸ τὶς “τρεῖς γιορτὲς τοῦ προσκυνήματος”. Οἱ ἄλλες δύο εἶναι τὸ Σαβουὼτ (Πεντηκοστή) καὶ τὸ Σουκὼτ (Σκηνοπηγία). Αὐτὲς τὶς μέρες οἱ Ἑβραῖοι ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη πήγαιναν στὴν Ἱερουσαλήμ, γιὰ νὰ προσκυνήσουν στὸ ναὸ καὶ νὰ φέρουν τὰ πρῶτα προϊόντα τῆς σοδειᾶς τους. Ἡ ἱστορικὴ σημασία τῆς γιορτῆς εἶναι ἡ σωτηρία καὶ ἡ ἔξοδος τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ ἡ ἀναγέννηση τοῦ Ἑβραϊκοῦ Ἔθνους. Ἔχει ἀκόμη ἀγροτικὸ χαρακτῆρα, ἐπειδὴ ἀναφέρεται στὸ θερισμὸ τοῦ κριθαριοῦ.» («Ἑβραϊκὲς Γιορτὲς καὶ Παραδόσεις», ἐκδ. Ἰσραηλίτικη κοινότητα Βόλου 1993.) «Πεσὰχ σημαίνει “περνῶ ἀπὸ πάνω”, “προσπερνῶ” καὶ ἀναφέρεται στὸ πέρασμα τοῦ ἀγγέλου, ποὺ θανάτωσε τὰ πρωτότοκα παιδιὰ τῶν Αἰγυπτίων προσπερνῶντας τὰ σπίτια τῶν Ἑβραίων. Σημαίνει ἐπίσης τὸ “πέρασμα ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ στὴν ἐλευθερία.
Τὸ ἑβραϊκὸ Πεσὰχ ἑορτάζεται τὴν πρώτη πανσέληνο μετὰ τὴν ἐαρινὴ ἰσημερία, ἐνῷ τὸ ὀρθόδοξο τὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὴν πρώτη πανσέληνο μετὰ τὴν ἐαρινὴ ἰσημερία κι αὐτό, γιὰ νὰ ἑορτάζεται χρονικὰ πάντα μετὰ τὸ ἑβραϊκό, καθ’ ὅτι ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος ἦταν τὸ παραδοσιακὸ ἑβραϊκὸ πασχαλινὸ τραπέζι, ποὺ γιόρτασε ὁ Ἰησοῦς μὲ τοὺς μαθητές του· ἡ σταύρωση ἔγινε μετὰ τὸ Πεσάχ. Ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει τὶς ρίζες της ἀμιγῶς στὸν Ἰουδαϊσμὸ κι ὄχι βέβαια στὸν Ἑλληνισμό. Τὸ Πεσὰχ εἶναι μιὰ χαρακτηριστικώτατη περίπτωση. Οἱ ὀρθόδοξοι ὑποστηρίζουν, ὅτι ἔχει ἀλλάξει ἡ σημασία τῆς ἑορτῆς, καὶ γιὰ τοὺς χριστιανοὺς δὲν ἑορτάζεται ἡ Ἔξοδος ἀλλὰ ἡ ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ. Αὐτὸ ὅμως δὲν δικαιολογεῖ τὴν υἱοθέτηση τοῦ ἑβραϊκοῦ ὀνόματος (Πεσάχ-Πάσχα). Πέραν αὐτοῦ ἡ ἑορτὴ θὰ ἔπρεπε νὰ ἑορτάζεται κάποια σταθερὴ ἡμέρα, ὅποτε πιστεύουν ὅτι ἀναστήθηκε ὁ Ἰησοῦς. Ἡ ὀνομασία τῆς ἑορτῆς καὶ ἡ σύνδεσή της μὲ τὴν πρώτη πανσέληνο μετὰ τὴν ἐαρινὴ ἰσημερία δεικνύει τὴν ἑβραϊκὴ προέλευση καὶ σημασία της.
Ἑβραϊκὰ ἔθιμα, συμβολισμοὶ καὶ προσευχὲς
Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ παραπάνω τὸ σύνολον τῶν πασχαλινῶν ἐθίμων προέρχονται ἀπὸ τὸν ἑβραϊκὸ ἑορτασμὸ τοῦ Πεσὰχ κι οὐδεμία σχέση ἔχουν μὲ τὴν ἑλληνικὴ παράδοση.
• Τὸ ἀρνί, ποὺ «συμβολίζει τὸ ἀρνὶ ποὺ ἔσφαξαν οἱ Ἑβραῖ οι καὶ μὲ τὸ αἷμα του
ἔβαψαν τὶς πόρτες τους, γιὰ νὰ προσπεράσῃ ὁ Ἄγγελος τοῦ θανάτου»,
ἀποτελεῖ βασικὸ στοιχεῖο τοῦ ἑβραϊκοῦ πασχαλινοῦ τραπεζιοῦ.
• «Τὰ πικρὰ χόρτα, μαρούλια (μαρόρ) καὶ σέλινα συμβολίζουν τὰ πικρὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς στὴν Αἴγυπτο.» Παραδοσιακὸ ὀρθόδοξο φαγητὸ γιὰ τὸ βράδυ τοῦ Μ. Σαββάτου εἶναι ἡ μαγειρίτσα, ποὺ περιέχει ἐντόσθια ἀρνιοῦ καὶ χόρτα.
• Τὸ χαρακτηριστικὸ κόκκινο χρῶμα τῆς ἑορτῆς συμβολίζει τὸ αἷμα τοῦ ἀρνιοῦ.
• Τὰ βρασμένα αὐγὰ «συμβολίζουν τὴν τελετὴ τῆς θυσίας στὸν Ἱερὸ Ναὸ τῆς Ἱερουσαλήμ».
• Τὸ ξείδι «συμβολίζει τὰ δάκρυα τῶν Ἑβραίων, ποὺ ἔχυσαν, ὅταν ἦταν σκλάβοι στὴν Αἴγυπτο». Γιὰ τοὺς ὀρθόδοξους τὸ ξείδι εἶναι ἐπίσης πολὺ σημαντικό, γι’ αὐτὸ τὴ Μ. Πέμπτη τρῶνε φακές, ποὺ ἀπαιτοῦν κατανάλωση ξειδιοῦ.
Μιὰ ἑβραϊκὴ προσευχὴ γιὰ τὸ Πεσὰχ λέει: «Σαβρὶ μάραναν Μπαροὺχ ἀτὰ Ἀντονάϊ ἐλοένου μέλεχ ἀολάμ, μπορὲ περὶ ἀγκέφεν. Μπαροὺχ ἀτὰ Ἀντονάϊ ἐλοένου μέλεχ ἀολάμ, ἀσὲρ μπαχὰρ μπά-νοῦ μικὸλ ἂμ βερομεμάνου, μικὸλ λασὸν βεκιντεσάνου μπεμιτσβοτὰβ βατι-τὲν λανοὺ ἀντονάϊ ἐλοένου μπεααβά, μοαντὶμ λεσιμχά, χαγκὶμ οὐζμανὶμ λεσασόν, ἒτ γιὸμ χὰγκ ἀματσὸτ ἀζέ, ζμὰν χερουτένου μπεααβὰ μικρὰ κάδες, ζέχερ λιτσιὰτ μιτσράγιμ. Κι μπάνου μπαχάρτα βεοτάνου κιντάστα μικὸλ ἀαμίμ, οὐμοαδὲ κοσδέχα, μπεσιμχὰ οὐβεσασὸν ἠνχαλτάνου. Μπαροὺχ ἀτὰ Ἀντονάϊ μεκαδὲς γισραὲλ βεαζεμανίμ.»
Στὰ Ἑλληνικά: «Εὐλογητὸς ὁ αἰώνιος Θεός μας, βασιλιᾶς τοῦ σύμπαντος, ὁ ὁποῖος δημιούργησε τὸν καρπὸ τοῦ ἀμπελιοῦ. Εὐλογητὸς ὁ αἰώνιος Θεός μας, βασιλιᾶς τοῦ σύμπαντος, ὁ ὁποῖος μᾶς ἐξέλεξε ἀνάμεσα σὲ ὅλα τὰ ἔθνη, ὁ ὁποῖος μᾶς ἀνύψωσε πιὸ πάνω ἀπὸ ὅλα τὰ ἔθνη καὶ μᾶς καθαγίασε μὲ τὶς ἐντολές Του. Σὲ μᾶς ἔδωσες, αἰώνιε Θεέ μας, μὲ ἀγάπη, ἐποχὲς γιὰ χαρά, γιορτὲς καὶ τελετὲς γιὰ εὐχαρίστηση, τὴν γιορτὴ αὐτὴ τῶν ἀζύμων, ἐποχὴ τῆς σωτηρίας μας, ἱερὴ πρόσκληση σὲ ἀνάμνηση τῆς Ἐξόδου ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Γιατὶ Ἐσὺ μᾶς ἐξέλεξες καὶ μᾶς καθαγίασες ἀνάμεσα σὲ ὅλα τὰ ἔθνη καὶ μᾶς ἐπέτρεψες νὰ χαροῦμε τὶς γιορτές Σου μὲ εὐτυχία καὶ χαρά. Νὰ εἶσαι εὐλογητός, αἰώνιε, ποὺ καθαγίασες τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὶς ἐποχές.»
Τὰ ἴδια ἀκριβῶς ψάλλονται στοὺς χριστιανικοὺς ναοὺς τῆς Ἑλλάδας ὄχι μόνον τὴν περίοδο τοῦ Πεσὰχ ἀλλὰ ὅλο τὸ χρόνο. Γιὰ παράδειγμα:
• «Ὁ ἠγαπημένος Ἰσραήλ» (στὸν μεγάλο ἑσπερινὸ τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων).
• «Ποιμὴν ἡμῶν Χριστὸς ὁ Βασιλεὺς Ἰσραήλ. Ὑπόδεξαι, Ἰουδαία, τὸν Βασιλέα» (στὸ ἀπόδειπνο τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων).
• «Ἐπὶ τὸν Ἰσραὴλ τοῦ Θεοῦ» (πρὸς Γαλάτας, στ΄ 14-18, Μ. Παρασκευή). Πολλὲς ὑμνητικὲς ψαλμῳδίες, ποὺ ψάλλονται στοὺς ναοὺς τὴν περίοδο τοῦ Πεσάχ, δημοσιεύτηκαν στὸ τεῦχος 280 (Κ. Ἐλευθερίου, «Τὸ ἀνθελληνικὸ ἑβραϊκὸ Πάσχα»).
Ἡ παραπάνω προσευχὴ παρατέθηκε καὶ στὰ Ἑβραϊκά, γιὰ νὰ ἐπισημάνῃ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ποὺ χρησιμοποιοῦν οἱ Ἑβραῖοι: «Ἀντονάι», τὸ ὁποῖο σημαίνει «ὁ Κύριος». Στοὺς Ἑβραίους ἀπαγορεύεται νὰ γράφουν ἢ νὰ προφέρουν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Ἀντὶ αὐτοῦ χρησιμοποιοῦν τὸ Ἀντονάι.
Στὸν ἐξορκισμὸ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου πρὸς τοὺς πάσχοντες ὑπὸ δαιμόνων, ποὺ περιέχεται στὸ λειτουργικὸ βιβλίο «Εὐχολόγιο τὸ Μέγα», διαβάζουμε: «Ὁρκίζω σε, πνεῦμα ἀκάθαρτον, κατὰ τοῦ Θεοῦ Σαβαώθ, καὶ πάσης στρατιᾶς Ἀγγέλων Θεοῦ, Ἀδωνάι, Ἐλωί, Θεοῦ παντοκράτορος, ἔξελθε καὶ ἀπαναχώρησον ἀπὸ τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ...» Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Σαβαὼθ καὶ τὸ Ἐλωί, ποὺ εἶναι ἑβραϊκὲς λέξεις, ὁ Μ. Βασίλειος ἀποκαλεῖ τὸ Θεὸ μὲ τὴ λέξη, ποὺ μόνο ἕνας Ἑβραῖος θὰ γνώριζε καὶ θὰ χρησιμοποιοῦσε: Ἀδωνάι.
Τὰ κηρύγματα τοῦ Μ. Βασιλείου, ὅπως καὶ τῶν ὑπολοίπων μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελοῦν ἕνα συνεχὲς ὑμνολόγιο ὑπὲρ τῆς Σιών, τῆς Ἱερουσαλήμ, τοῦ Ἰσραήλ, ἐνῷ παράλληλα ἐκτοξεύουν ὕβρεις γιὰ τὴν Ἑλλάδα, τοὺς Ἕλληνες καὶ τὸν Ἑλληνικὸ Πολιτισμό. Ὅλα αὐτὰ ἔχουν συμπεριληφθῆ κι ἀποτελοῦν τὸ κυριώτερο μέρος τῶν λειτουργικῶν κειμένων, ποὺ διαβάζονται στοὺς χριστιανικοὺς ναοὺς τῆς σημερινῆς Ἑλλάδας. Πλεῖστες ἑβραϊκὲς λέξεις ὑπάρχουν στὰ λειτουργικὰ κείμενα, ὅπως ἀλληλούια, σαβαώθ, μεσσίας, ἀδωνάι, ἀμὴν κ.λ.π., τὶς ὁποῖες οἱ ἱερεῖς ψάλλουν μὲ τὴν ἴδια παλαιὰ ἑβραϊκὴ λειτουργικὴ μουσική, ποὺ ἔχει μετονομασθῆ σὲ βυζαντινή.
Οἱ ἑλληνικὲς ἑορτὲς καταδιώχθηκαν μετὰ μανίας κι ἐπιβλήθηκαν οἱ καθαρὰ ἑβραϊκές, ὅπως τὸ Πεσάχ, ἡ ἑβραϊκότητα τοῦ ὁποίου δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐξετάζεται ἀπὸ μόνη της. Εἶναι μία σημαντικὴ ἑβραϊκὴ ἑορτὴ μέσα στὸν ἑβραιογενῆ κι ἀνθελληνικὸ Χριστιανισμό.
Αὐτὸ ποὺ εἶναι ἐπίσης ἰδιαιτέρως λυπηρὸ εἶναι ἡ διὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ ἑβραιοποίηση τῶν ἑλληνικῶν ἐθίμων, ἰδιαίτερα τὴν ἐποχὴ τοῦ Πεσάχ, ὅταν οἱ Ἕλληνες σπεύδουν στοὺς ναοὺς τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα κι ἀκοῦν σὲ ἑβραϊκὴ μουσικὴ ὕβρεις κατὰ τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ψήνουν τὸ ἀρνί, βάφουν κόκκινα τὰ αὐγά, μαγειρεύουν μαγειρίτσα, πιστεύοντας ἐπὶ πλέον, ὅτι ὅλα αὐτὰ ἀποτελοῦν σημαντικὸ μέρος τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης.
ΤΟ ΣΑΒΟΥΩΤ - Η ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ
Οἱ ἑορτὲς τοῦ χριστιανικοῦ ἑορτολογίου δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὸν Ἑλληνικὸ Πολιτισμὸ καὶ τὶς ἑορτὲς στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, ὅπως ἰσχυρίζονται χριστιανοὶ ἀπολογητὲς στὴν προσπάθειά τους νὰ δείξουν, ὅτι ἡ μετάβαση πρὸς τὸν Χριστιανισμὸ ἔγινε δῆθεν ὁμαλὰ καὶ φυσιολογικά. Ἀπὸ τότε ποὺ –διὰ ἐκτεταμένων διώξεων καὶ στυγνῆς βίας– ἐπιβλήθηκε ὁ Χριστιανισμός, μὲ βάση τὸν Ἰουδαϊσμὸ ἀναπτύχθηκε κι ὄχι τὸν Ἑλληνικὸ Πολιτισμό, ὁ ὁποῖος εἶχε ἤδη τεθῆ ὑπὸ ἀπηνῆ διωγμό.
Οἱ μόνες ἑορτὲς μὲ ἑλληνικὴ προέλευση εἶναι τῆς Ἀποκριᾶς, γι’ αὐτὸ κι ἔχουν κυνηγηθῆ ἀγρίως ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ ἱεραρχία ἀκόμα καὶ μὲ ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων (τ. 274). Στὸ ἄρθρο αὐτὸ θὰ ἐξετασθῇ ἡ ἑβραϊκὴ καταγωγὴ τῆς Πεντηκοστῆς.
Ἡ ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς (Ἑβρ. Σαβουώτ) ὀφείλει τὸ ὄνομά της στὸ ὅτι ἑωρταζόταν ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους πενῆντα ἡμέρες μετὰ τὸ Πεσάχ. Μὲ τὸ ὄνομα αὐτὸ ἀπαντᾶται μόνο στὰ δευτεροκανονικὰ βιβλία1 τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ στοὺς Ἑβραίους ἱστορικοὺς Φίλωνα2 καὶ Ἰώσηπο.3 Στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καλεῖται «ἑορτὴ τῶν ἑβδομάδων»4 ἢ «ἑορτὴ τῆς συγκομιδῆς τῶν πρωτογεννημάτων».5 Οἱ Ἑβραῖοι ἔπρεπε νὰ μετρήσουν ἑπτὰ ἑβδομάδες μετὰ τὸ Πεσὰχ καὶ τὴν πεντηκοστὴ ἡμέρα νὰ τελέσουν τὴν ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς6. Κατὰ τὴν ἑορτὴ αὐτὴ πρόσφεραν στὸ ναὸ μέρος τῶν πρωτογεννημάτων ὡς ἔκφραση εὐχαριστίας πρὸς τὸν Γιαχβὲ γιὰ τὴ συντελεσθεῖσα παραγωγὴ τοῦ ἀγροῦ.7 Δὲν ἦταν ὅμως μόνο εὐχαριστία γιὰ τοὺς καρποὺς ἀλλὰ καὶ ἀνάμνηση, γιὰ τὸ ὅτι ὁ Γιαχβὲ τοὺς εἶχε δώσει τὴ «ρέουσα μέλι καὶ γάλα» γῆ,8 ἀφοῦ γενοκτονήθηκαν ἢ ἐκδιώχθηκαν βέβαια ἀπὸ ἐκεῖ τὰ πολιτισμένα Ἑλληνικὰ φύλα.
Ὅταν οἱ Ἑβραῖοι προσκυνητὲς τῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς πλησίαζαν στὸ ναό, οἱ ἱερεῖς ἔβγαιναν ἔξω ψάλλοντας κατάλληλους ἑορταστικοὺς ψαλμοὺς καὶ παρελάμβαναν τὰ πρωτογεννήματα, τὰ ὁποῖα ἀπέθεταν ἐμπρὸς ἀπὸ τὸ θυσιαστήριο, ἐνῷ οἱ προσκυνητὲς πρόσφεραν θυσίες.9 Μετὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ ναοῦ τῆς Ἱερουσαλὴμ (70 μ.Χ.), ὁπότε δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ γίνῃ ἡ προσφορὰ τῶν πρωτογεννημάτων, ἡ ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς προσέλαβε ἄλλο περιεχόμενο, τὴν ἀνάμνηση τῆς νομοθεσίας (τῶν δέκα ἐντολῶν), ποὺ παρέδωσε ὁ Γιαχβὲ στὸν Μωυσῆ στὸ ὄρος Σινᾶ.10 Ἡ παράδοση αὐτὴ ἐπικράτησε ἔκτοτε στὴ ραββινικὴ γραμματεία.11
Ἡ χριστιανικὴ Πεντηκοστὴ δὲν ἔχει καμμία διαφορὰ ἀπὸ τὴν ἑβραϊκή. Στὶς «Πράξεις» ἀναγράφεται, ὅτι οἱ ἀπόστολοι εἶχαν συγκεντρωθῆ, γιὰ νὰ ἑορτάσουν τὴν Πεντηκοστὴ ὡς γνήσιοι Ἑβραῖοι ποὺ ἦσαν. Ἔγινε τότε μεγάλη βοὴ καὶ παρουσιάστηκαν γλῶσσες σὰν φωτιᾶς, κάθε μία ἀπὸ τὶς ὁποῖες κάθησε ἐπάνω σὲ κάθε ἀπόστολο, ὁπότε «ἐπλήσθησαν ἅπαντες πνεύματος ἁγίου» καὶ ἄρχισαν νὰ μιλοῦν ξένες γλῶσσες
Hey - I am certainly happy to discove this. Good job!
ΑπάντησηΔιαγραφή