Το ντοκουμέντο της προδοσίας της Θεσσαλονίκης από τους καλογήρους

Οπως μας εξιστορει ό συγγραφέας και λογοθέτης του ΟΙκουμενικού Πατριαρχείου 'Ιέραξ στο «Χρονικό» του, οι μοναχοι της Μονης Βλατταίων ( Βλατάδων) πτρόδωσαν την Θεσσαλονίκη στους Τούρκους κόβοντας την παροχη νερού στην πόλη, με αποτέλεσμα να παραδοθούν οΙ Θεσσαλονικεις μέσα σε τρεις ημέρες. 'Άς δουμε το αποκαλυπτικο αυτο κείμενο:

«Αφ' ου δε παρεγένετο σουλτάνος προς εκείνην και Θετταλους εκύκλωσε τους όντας εν τηι πόλει, ην απορία εν αυτω μεγίστη περι ταύτης, ουδόλως γαρ ηδύνατο ελείν και εκπορθησαι το αστυ το περιφανες τών Θετταλών το κλέος, ηθύμει δε και ησχαλε κ' ετήκετο μεγάλως.

» Τότε τινες τών μοναχών, λέγω, τών ρακενδύτων εκ τών Βλατέων της μονης εντος αυτού οικούντες, κατέγραψαν, εδήλωσαν απαντα τω σουλτάνω, γράφουσι δε και λέγουσιν. Ώ κύριε σουλτάνε, ως ει σοί εστι βουλητον αρξαι Θεσσαλονίκης, λαβείν και ταύτην και ήμάς και πάντας τους εν πόλει. τους υδροχόους εκοψαν σωληνας Χορτιάτου, δίψn πιεζομένων δε πάντων και απορία, ακόντων τελεσθήσεται οπερ ποθείς γενέσθαι. Ορος Χορτιάτης εστι δε κείμενο ν υπερ ταύτης, εξ ου τη πόλει αριστον υδωρ ήδυ εισρέει.

» Σουλτάνος oυv ακηκοως τούτο υπερσθείς τε επιχειρεί ως εν ταυτω τω πράγματι και εργω και ταύτην εχειρώσατο ως καλιαν στρουθίων, ως οψταλίχων φωλεον ανευ μητρος μεινάντων, ητοι αγάπης καθαράς μη ουσης εν τοίς ενδον. Τότε τζαούσην φύλακα καθίστησι φυλάττειν τους εν μονn μονάζοντας προδώσαντας την πόλιν. Τζαούσης δε την σήμερον αυτ' ή μονη καλείται, ινα μηδεις εκ τού στρατού τους μοναχους ταράξn, Όθεν και ατελείς εΙσιν αχρι τού νύν εκ Τούρκων, το εργο μνημονεύοντες τών μοναχών το πάλαι.»

Νεοελληνικη απόδοση:

«Αφού δε ωρίμασε ή σκέψη τού σουλτάνου για την κατάληψη της πόλεως, εκύκλωσε τους Θεσσαλονικείς, που βρίσκονταν στην πόλη, και τότε αναρωτήθηκε κι απόρησε, πώς θα γινόταν δυνατον να κυριεύσn και να εκπορθήσn την πόλη την περιφανη τών Θεσσαλονικέων. Και πόθησε και φούντωσε μέσα του η επιθυμία για την κατάκτησή της. Τότε κάποιοι ρακένδυτοι μοναχοι εκ τής Μονής Βλατταίων κατέγραψαν τις κινήσεις κι ολα τα εσωτερικα της πόλεως και τα παρέδωσαν στον σουλτάνο με λόγια και γραπτά. "Ώ κύριε σουλτάνε, εσυ που θέλεις ν' αρχnς στην Θεσσαλονίκη, λάβε αυτην κι εμάς και απαντες σ' αυτην την πόλη." Τότε (οΙ μοναχοί) εκοψαν τους σωληνες νερού, που ερχονταν απ' τον Χορτιάτη, και ξέσπασε δίψα παντού αλλα και απορία, για το πώς συνέβη τελικώς αυτο που ο σουλτάνος ποθούσε. Το όρος Χορτιάτης βρίσκεται εξω απ' την Θεσσαλονίκη και στην πόλη γλυκο νερο φέρνει. Oταν ο σουλτάνος εμαθε γι' αυτό, πραγματοποίησε το κόψιμο τής παροχής τού νερού. Το εκανε δε πράξη με τον τρόπο που οι μοναχοι τού 'χαν πεί κι επιασε την πόλη οπως πιάνεται στην παγίδα το ακακο σπουργίτι και οπως

πιάνονται τα ορτύκια στην φωλιά, οταν λείπη η µάνα, αλλα και λόγω της ελλείψεως αγάπης που ύπηρχε µεταξυ τών κατοίκων της πόλεως. Κι εβαλε τζαούσηδες (ύπαξιωµατικούς-λοχίες) δικούς του να φυλάνε, τους ιδιους τους καλόγερους που πρόδωσαν την πόλη. Τζαούσηδων λέγεται και µέχρι σηµερα η µονη (η Μονη Βλατταίων), κι αυτο για να µην τους πει,ράζη ποτε κανεις απ' τον στρατο τών Τούρκων, κι εµειναν τα δικαιώµατά τους µέχρι και σηµερα οπως ηταν απ' αρχης, κι ακόµη µνηµονεύεται ανάµεσά µας το εργο αυτο τών µοναχων.» (Κωνσταντίνος Ν. Σάθας, «Μεσαιωνικη Βιβλιοθήκη», τόµος Α, εν Βενετία 1872, «'Ιέρακος Χρονικόν, δια της τών Τούρκων Βασιλείαν», σελ. 256-257.)

Ό 'Ιέραξ υπηρξε συγγραφέας και µέγας λογοθέτης του Οικουµενικου Πατριαρχείου, δηλαδη ανθρωπος της Έκκλησίας. Γεννηθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1530 µ.χ., εναν αιώνα αργότερα απ' την προδοσία της Θεσσαλονίκης. Ήταν πολυσπούδαστος και πολυγραφώτατος κι ασχολήθηκε µε θεολογικά, ιστορικα και νοµικα θέµατα και µελέτες. (Έγκυκλοπαίδεια «'Ήλιος», ληµµα 'Ιέραξ.) Χάρις στο εργο του «Χρονικόν» διασώθηκε η αλήθεια για την προδοσία των µοναχών. 'Όπως ειδαµε στο ανωθι κείµενο ό προδοτικος ρόλος τών κληρικών της Μονης Βλατταίων (στα τουρκικα ωνοµαζόταν Tζαoύς-µοναστήρ) συνεχιζόταν τουλάχιστον 150 ετη µετα την πτώση της Θεσσαλονίκης, αφού µε την όνοµασία τζαούσηδες οι µοναχοι κατείχαν βαθµους υπαξιωµατικών για λογαριασµο τών Τούρκων.

Ή Μονη Βλατταίων χτίσθηκε τον 110 µ.Χ. αΙώνα, ειναι θεµελιωµένη πάνω στα ερείπια αρχαίου ελληνικού ναού (οπως και οι περισσότερες χριστιανικες εκκλησίες) και βρίσκεται δίπλα στις εκκλησίες τών αγίων Άναργύρων και της Μεταµορφώσεως στην νότιο περιοχη της Άκροπόλεως της Θεσσαλονίκης. Σήµερα (προς τιµην της προδοσίας;) στεγάζεται εκεί το Κέντρο Πατερικών Μελετών κι αποτελεί παράρτηµα τού Πανεπιστηµίου της Θεσσαλονίκης.


Αρχική σελίδα