Ακόμη σκλάβοι θα ΄μασταν αν τους άκουγαν οι αγωνιστές

Συνοδικὴ ἐγκύκλιος τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχη Εὐγενίου Β΄ 
πρὸς τοὺς κατοίκους τῆςΚρήτης, Πελοποννήσου καὶ νησιῶν 
τοῦ Αἰγαίου Πελάγους, καταδικαστικὴ τῶν ἐπαναστα-
τικῶν ἀπελευθερωτικῶν κινημάτων καὶ προτρεπτικὴ 
σὲ δουλικὴ ὑποταγὴ στοὺς κρατοῦντες. 
[Ἰανουάριος 1822. Ἀρχεῖο Οἰκονόμων (φάκ. ΧΧΧΙΙΙ).]

Ενῷ μαινόταν ἡ ἐπανάσταση στὴν Κρήτη, οἱ ἱεράρχες γύριζαν στὰ χωριά, λέγοντας πὼς οἱ ἐπαναστάτες εἶναι ἀφωρισμένοι, καὶ πὼς πρέπει νὰ παρατήσουν τὰ ὅπλα καὶ νὰ ζητήσουν συγχώρεση ἀπὸ τὴν «κραταιάν, ἔνδοξη καὶ φιλάνθρωπον βασιλείαν».
Στὸ τέλος τοῦ 1823 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης ἔγραφε στὸ ποίμνιό του:

«Χριστιανοί, τέκνα ἐν Κυρίῳ ! Γνωστὸν ἔστω ὑμῖν ὅτι ὁ ἐνδοξώτερος ἀρχιστράτηγος Χασὰν Πασᾶς ἀπὸ φιλανθρωπίαν κινηθεὶς ἀπεφυλάκισε πολλοὺς ἄλλους ἀδελφοὺς ἡμῶν καὶ ἐμὲ τὸν ἴδιον. Εὑρισκόμενος ἐγὼ τώρα ὑπὸ τὴν εὐνοϊκὴν προστασίαν του ,ὡς περὶ τούτου θέλει σᾶς πληροφορήσει καὶ ὁ διάκονός μου, δὲν δύναμαι ἀπὸ εὐγνωμοσύνην να κρύψω τὴν προαίρεσιν καὶ τὴν δικαιοσύνην του. Ἔρχομαι ὅμως να παρακαλέσω ὑμᾶς, χριστιανοί ,νὰ ἔλθητε πλέον εἰς συναίσθησιν καὶ νὰ γνωρίσητε μὲ ποίαν ἰσχυρὰν δύναμιν τοῦ Ἀντιβασιλέως τῆς Αἰγύπτου ἔχετε νὰ κάμετε. Ὅθεν σᾶς συμβουλεύω νὰ ῥίψητε τὰ ὅπλα καὶ νὰ προσπέσητε εἰς τοιοῦτον φιλάνθρωπον ἀρχιστράτηγον, τὸν ὁποῖον ἐπίτηδες ὁ ἐνδοξώτατος Μεχμὲτ Ἀλῆς ἔστειλεν τοιοῦτον, διὰ νὰ εἰρηνεύσῃ τὸν τόπον μας... Οὕτω πράξητε χριστιανοί μου προτιμῶντες τὸν εἰρηνικὸν βίον παρὰ τὰς τόσας ζημίας ,τὰς ὁποίας καθ’ἑκάστην λαμβάνητε ὑμεῖς αὐτοί, τὰ τέκνα σας καὶ τὰ κτήματά σας» (βλ.Κριτοβουλίδη,40).

Τὸ 1827, ἂν καὶ γλυκοχάραζε ἡ αὐγὴ τῆς ἀνεξαρτησίας, ὁ ἐπίσκοπος Κυδωνίας (Κρήτης) Ἀρτέμιος κοινοποίησε τὴν παρακάτω ἐγκύκλιο, μὲ τὴν ὁποία συνιστοῦσε τὴν ὑποταγή:
 
«Χριστιανοί, εὑρισκόμενος εἰς Γραμβοῦσαν, σᾶς εὔχομαι .Λυποῦμαι , ἀδελφοί μου, ὅτι σᾶς μωραίνει ἡ τύχη, ὥστε νὰ ἐπιμένετε ἀσυλλογίστως εἰς τὸ ὀλέθριον φρόνημα τῆς ἀποστασίας, τὸ ὁποῖον μέλλει δυστυχῶς νὰ ἐπιφέρῃ καὶ τὸν τέλειον ἀφανισμόν σας ,ἐὰν δὲν μεταμεληθῆτε, ἑωσότου ἔχετε καιρόν, καὶ ἀποστραφῆτε τὴν ὁδὸν ταύτην τῆς πλάνης σας. Δὲν πρέπει κατ’οὐδένα τρόπον νὰ φροντίζετε ,τὶ κάμνουν εἰς ἄλλα μέρη οἱ ἀποστάται. Σεῖς χρεωστεῖτε νὰ φροντίζετε περὶ τῆς ἰδικῆς σας σωτηρίας καὶ περὶ τῆς ζωῆς τῶν τέκνων σας. Ἐντὸς ὀλίγου περιμένονται ἐδῶ οἱ στόλοι τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Κων/λεως, οἱ ὁποῖοι μέλλουν νὰ σᾶς πολιορκήσουν ,αὐτοὶ μὲν διὰ θαλάσσης ,τὰ δὲ στρατεύματα διὰ ξηρᾶς ,ὥστε νὰ σᾶς βιάσωσι νὰ παραδοθῆτε καὶ νὰ χαθῆτε.Ὁ Μουσταφᾶ βέης εἶναι φιλάνθρωπος καὶ γνωρίζω καλῶς ὅτι δὲν θέλει τὸ κακόν σας· ὅθεν ἀπὸ χριστιανικὴν ἀγάπην κινούμενος σᾶς συμβουλεύω καὶ ἐγὼ να προλάβητε τὰ φρικτὰ δυστυχήματα, τὰ ὁποῖα σᾶς περιμενοῦν ,ἐὰν πρότερον ἑκουσίως δὲν καταθέσητε τὰ ὅπλα καὶ ὑποταχθῆτε εἰς τὸν Ὑψηλότατον βέην μας . Καὶ αὐτοὶ οἱ ἴδιοι φυλακισμένοι καπεταναῖοι μὲ παρεκάλεσαν νὰ σᾶς γράψω περὶ τούτου καὶ πρὸς τούτοις νὰ λάβητε συμπάθειαν εἰς τὰ βάσανα, τὰ ὁποῖα σήμερον ὑποφέρουν ἐξαιτίας σας.» (Κριτοβουλίδη, 363-364, Γ.Κορδᾶτος, «Ἱστορία τῆς νεώτερης Ἑλλάδας».)


Από τον ΔΑΥΛΟ