Η εκφύλιση του χορηγού σε "σπόνσορα"

 Τί εἶναι ὁ χορηγός; Πρῶτα ἀπ’ ὅλα εἶναι μία σύνθετη λέξη, ποὺ σημαίνει, ὅ τι ἔχει μέσα της συμπυκνωμένη τὴν ἑλληνική της ἱστορία. Δίπλα ἀπὸ τὸ χορηγὸ ἔχουμε τὸ ὁμώνυμο ρῆμα ἐγὼ χορηγῶ. Τὸ οὐσιαστικὸ εἶναι ἡ χορηγία καὶ τὸ ἐπίθετο χορηγικὸς μὲ ἐπίρρημα χορηγικὰ ἢ χορηγικῶς. Ἐπίσης σήμερα ἐπεκτείναμε τὴ σημασία καὶ πλάσαμε τὴ χορήγηση, τὸ χορηγητὴ καὶ τὴν χορηγήτρια καὶ κάναμε τὸ νέο μας ρῆμα ἐπιχορηγῶ. Ὅπως βλέπετε, ὅλα τὰ γλωσσικὰ ὑλικὰ πλάθονται ὁμαλώτατα, καὶ οἱ ἔννοιές τους ἐπίσης ταιριάζουν παντοῦ ὁμαλά.

 Ο ΣΠΟΝΣΟΡΑΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
Ὅταν μᾶς σκλάβωσαν οἱ Λατῖνοι/Ρωμαῖοι (146 π.Χ.) καὶ εἶδαν τὶς πανελλήνιες γιορτές, Παναθήναια, Ἐλευσίνια κ.λπ., θαμπώθηκαν ἀπὸ αὐτές, ποὺ τὶς ἐπιχορηγοῦσαν φυσικὰ οἱ χορηγοί.
Ἡ γλῶσσα τους ὅμως δὲν εἶχε λέξεις ὅπως χορηγία, χορηγὸς ἢ χορηγεῖο. Τὸ πρῶτο πρᾶγμα, ποὺ ἔκαναν οἱ Ἕλληνες σ’ ὅλες τὶς τελετές τους, ἦταν οἱ σπονδές. Αὐτὲς ἦταν τελετουργικὲς πράξεις, κατὰ τὶς ὁποῖες ἔχυναν κρασὶ ἀπὸ κάποιο ἀγγεῖο ἢ κύπελλο στὴ γῆ πρὸς τιμὴ τοῦ θεοῦ, δηλ. μιὰ σπονδὴ στὸ Δία ἢ στὸ Διόνυσο κ.λπ.

Ὅταν οἱ Ρωμαῖοι τὰ εἶδαν καὶ τὰ πληροφορήθηκαν ὅλα αὐτά, ἀπὸ τὸ οὐσιαστικὸ σπονδαὶ ἔκαναν τὸ ρῆμα τους spondere. Ἡ παθητικὴ μετοχὴ ἔγινε sponsus καὶ τὸ οὐσιαστικὸ sponsor, ἀπὸ ὅπου – χωρὶς νὰ γνωρίζουν τίνος παιδὶ εἶναι– τὸ ἅρπαξαν καὶ οἱ Ἄγγλοι καὶ κάνανε τὸ δικό τους sponsor, καὶ ἐμεῖς, ἀνιστόρητοι, τὸν «λιμπιστήκαμε» –μάλιστα τὸν βραβεύσαμε καὶ μὲ ἕνα Α– καὶ τὸν κάναμε σπόνσορΑ!
Ἕνας ἀγγλόφωνος δὲν ἔχει ἰδέα ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία τοῦ θεσμοῦ τῆς χορηγίας.
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΗΓΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Ὁ Περικλῆς καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῆς ἐποχῆς του ἔχουν βάλει φαρδειὰ πλατειὰ τὴ σφραγῖδα τους σ’ αὐτό, ποὺ σήμερα ὀνομάζουμε Οἰκουμενικὸ Πολιτισμό. Ὁ χορηγὸς τοῦ 5ου αἰῶνα εἶναι αὐτός, ποὺ πλήρωνε τὴ δαπάνη γιὰ τὴν κατάρτιση χοροῦ καὶ τὴν παράσταση δραματικῶν ἔργων. Ὁ Περικλῆς μὲ λογικὰ ἐπιχειρήματα ἔκανε ὅλους τοὺς πλούσιους Ἀθηναίους νὰ θεωροῦν ὕψιστη λειτουργία τὴ χορηγία, καὶ κατέβαλαν τὰ ἔξοδα τοῦ χοροῦ γιὰ τὸ ἀνέβασμα δραμάτων στὶς γιορτές τους, καὶ ἔτσι ἄνθισε τὸ ἑλληνικὸ Θέατρο. Τὰ λουλούδια του δὲν ἔχουν μαραθῆ μέχρι σήμερα!
Ἡ λέξη χορηγὸς πλάστηκε ἀπὸ τὸ χορὸ καὶ τὸ ρῆμα ἄγω. Ἡ ἔκταση τοῦ ἀρκτικοῦ φωνήεντος τοῦ ἄγω σὲ –η– στὴ σύνθεση μᾶς ἔδωσε τὸν χορηγό, τὴ χορηγία καὶ τὸ ρῆμα χορηγῶ. Στὴν Ἀθήνα κάθε μία ἀπὸ τὶς δέκα φυλὲς ἐξέλεγε τὸ δικό της χορηγὸ ἀνάμεσα στοὺς πολίτες, τῶν ὁποίων ἡ περιουσία ξεπερνοῦσε τὰ τριάντα τάλαντα. Ὁ χορηγὸς αὐτὸς κατέβαλε τὴ χορηγία –ἕνα σεβαστὸ ποσὸ χρημάτων– γιὰ τὰ ἔξοδα τοῦ χοροῦ. Ὁ χορὸς ἀποτελοῦνταν ἀπὸ ἄνδρες καὶ ἐφήβους, καὶ ἔτσι κάθε φυλὴ ἔπαιρνε μέρος στὶς γιορτὲς τῶν Παναθηναίων, καὶ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον δινόταν καὶ στὸ χορὸ τῶν Μεγάλων Διονυσίων.
Τὸ χορηγεῖο ἦταν ξεχωριστὴ αἴθουσα κοντὰ στὸ θέατρο, ὅπου συνέρχονταν οἱ χορευτὲς καὶ οἱ ὑποκριτὲς (δηλ. οἱ ἠθοποιοί, ποὺ τοὺς λέμε σήμερα) καὶ διδάσκονταν ἀπὸ τὸ χοροδιδάσκαλο τὴ χορογραφία του ὁ καθένας. Ἐπίσης στὸ χορηγεῖο φυλάσσονταν ὅλα τὰ χρήσιμα ἀντικείμενα γιὰ τὴν παράσταση.
ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ
Ὁ διακεκριμένος κλασικιστὴς Robert Flacelière στὸ βιβλίο του «Daily Life in Greece at the Time of Pericles», Phoenix Press, London 1965 (μετάφραση ἀπὸ τὸ πρωτότυπο γαλλικό), σελ. 102/3, μᾶς δίνει ἐξακριβωμένες εἰδήσεις γιὰ τοὺς νικητὲς χορηγούς: «Ὁ χορηγὸς τῆς ὁμάδας τῶν νικητῶν ἔπαιρνε ὡς βραβεῖο ἕναν τρίποδα. Ἡ ὑπερηφάνεια (ἢ ἡ ἐπιθυμία γιὰ δημοσιότητα) συχνὰ τὸν ὡδηγοῦσε νὰ τιμήσῃ τὸ γεγονὸς μὲ τὸ νὰ “ἀφιερώσῃ” τὸν τρίποδα, δηλ. νὰ τὸν τοποθετήσῃ κοντὰ σὲ κάποιο δημόσιο δρόμο, πάνω σὲ κάποιο μνημεῖο, τὸ ὁποῖο οἰκοδομοῦσε μὲ δικά του ἔξοδα. Ἡ πρακτικὴ αὐτὴ ἦταν τόσο δημοφιλής, ὥστε μία ὁδὸς στὴν Ἀθήνα ἦταν γεμάτη καὶ ἀπὸ τὶς δύο μεριὲς τοῦ δρόμου ἀπὸ τέτοια ἀφιερώματα καὶ ἔγινε γνωστὴ ὡς ἡ Ὁδὸς τῶν Τριπόδων.»
Ἔτσι ἡ λέξη χορηγὸς ἐπιχορηγεῖ πλούσια τὴ συνέχιση τῆς γλώσσας μας, ἐνῷ ἡ λέξη «σπόνσορας» ὡς ἐφιάλτης τὴν προδίδει.

Θωμᾶς Ἠλιόπουλος