«Πατέρας» και της πληροφορικής ο Αρχιμήδης

Η ερευνητική ομάδα του Archimedes Palimpsest project αποκρυπτογράφησε το αντίγραφο του «Περί μεθόδου μηχανικών θεωρημάτων». Αποδεικνύεται ότι ο Αρχιμήδης προσέγγισε ΠΡΩΤΟΣ τη θεωρία του απόλυτου απείρου και τη συνδυαστική –κλάδο των μαθηματικών που χρησιμοποιείται στην πληροφορική!

Τα νέα επιστημονικά ευρήματα αποκαλύπτονται στην έκθεση «Lost and Found: The Secrets of Archimedes» στο Μουσείο Τέχνης Walters της Βαλτιμόρης, η οποία ολοκληρώνεται την 1η Ιανουαρίου του 2012.

Τα ευρήματα για το έργο του Αρχιμήδη

Στο μοναδικό γνωστό αντίγραφο του έργου «Περί μεθόδου μηχανικών θεωρημάτων» αναπτύσσεται ένας μαθηματικός συλλογισμός, το «ενεργεία άπειρο», ο οποίος δεν συναντάται σε κανένα άλλο μαθηματικό κείμενο της αρχαιότητας. Μεταξύ άλλων, ο Αρχιμήδης (287-212 π.Χ.) στο συγκεκριμένο έργο του υποστηρίζει πως 2 διαφορετικά σύνολα γραμμών είναι ίσα σε πλήθος, αν και είναι σαφές ότι είναι άπειρα. Οι συλλογισμοί για την έννοια του απόλυτου απείρου άρχισαν δειλά-δειλά να υπεισέρχονται στα μαθηματικά τον 16ο και 17ο αιώνα, για να αναπτυχθούν πλήρως κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά. Σημειώνεται ότι με την επεξεργασία του χειρογράφου έγινε δυνατόν να διαβαστούν περίπου οκτώ γραμμές από την πρόταση 14 της πραγματείας αυτής.

Ακόμα, τα χειρόγραφα του Αρχιμήδη θέτουν τις βάσεις για την επινόηση του μαθηματικού (γεωμετρικού) συλλογισμού. Μάλιστα, το παλίμψηστο περιέχει και δεκάδες διαγράμματα του Αρχιμήδη, καθοριστικά στην ανάπτυξη του συλλογισμού, καθώς όπως προκύπτει το κείμενο ήταν απλώς συνοδευτικό του σχήματος.

Η μελέτη του αποσπάσματος από το «Στομάχιον» ή «Οστομάχιον» έδειξε πως πρόκειται για την αρχαιότερη πραγματεία περί συνδυαστικής -η οποία αποτελεί μία από τις βάσεις της πληροφορικής. Ο Αρχιμήδης προσπαθούσε να βρει με πόσους τρόπους δεκατέσσερα επίπεδα σχήματα μπορούν να συνενωθούν και να ανασυνδυαστούν ώστε να σχηματιστεί τέλειο ένα τετράγωνο. Η απάντηση είναι: 17.152.

Στο ίδιο χειρόγραφο έχουν βρεθεί: ένα άγνωστο έργο του Αρχιμήδη «Περί των επιπλεόντων σωμάτων», αλλά και τα «Περί επιπέδων ισορροπιών», «Περί ελίκων», «Κύκλου μέτρησις», «Περί σφαίρας και κυλίνδρου», «Περί οχουμένων» και σχόλια πάνω στις «Κατηγορίες» του Αριστοτέλη, αλλά και λόγοι του αθηναίου ρήτορα Υπερείδη. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Υπερείδης ήταν σύγχρονος του Αριστοτέλη και του Δημοσθένη και δεν σώζεται κανένα άλλο μεσαιωνικό χειρόγραφο με έργα του.

Η περιπέτεια του έργου «Παλίμψηστος» Μπορεί χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, η ομάδα ειδικών του Walters Art Museum να αποκάλυψε τα μυστικά της μεγαλύτερης μαθηματικής ιδιοφυΐας του αρχαίου κόσμου, όμως η διαδρομή του έργου στο χρόνο πέρασε πολλές «δοκιμασίες».

Το 10ο αιώνα, στην Κωνσταντινούπολη, ένας ανώνυμος γραφέας αντέγραψε πραγματεία του Αρχιμήδη πάνω σε περγαμηνή, κρατώντας τα ελληνικά του πρωτοτύπου.
Το 1229. στην Ιερουσαλήμ ένας ιερέας επονομαζόμενος Ιωάννης Μύρωνας έσβησε το κείμενο του Αρχιμήδη, έκοψε τις σελίδες, περιέστρεψε τα φύλλα κατά 90 μοίρες και τα δίπλωσε στη μέση. Η περγαμηνή στη συνέχεια «ανακυκλώθηκε» μαζί με περγαμηνές από άλλα βιβλία, για να δημιουργηθεί ένα προσευχητάριο (το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής ονομάζεται παλίμψηστο).

Στις 28 Οκτωβρίου του 1998, ανώνυμος συλλέκτης αγόρασε το έργο σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη για 2.000.000 δολάρια.
Το 1999, το παραχώρησε στο Μουσείο Walters και μια ομάδα ερευνητών ξεκίνησε την προσπάθεια να διαβάσει το σβησμένα κείμενα στο παλαιότερο σωζόμενο αντίγραφο του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού.

Όταν το Μουσείο Walters παρέλαβε το χειρόγραφο, πολλοί πίστευαν ότι δεν μπορούσε να ανακτηθεί τίποτε από αυτό. «Ήταν σε φρικτή κατάσταση, έχοντας το βάρος των χιλίων χρόνων του, των μετακινήσεων και της κακής χρήσης», δήλωσε ο διευθυντής του πρότζεκτ «Αρχιμήδης» και επιμελητής χειρογράφων και σπάνιων βιβλίων του Walters, Γουίλ Νόελ.

Τέσσερα χρόνια χρειάστηκαν οι συντηρητές για να διαλύσουν το βιβλίο, λόγω της εύθραυστης κατάστασης της περγαμηνής, που είχε καταστραφεί από μούχλα, ενώ κάποια σημεία είχαν σκεπαστεί από σύχρονη συνθετική κόλλα. «Κατέγραψα τα πάντα και έσωσα ακόμη και τα πιο μικροσκοπικά κομμάτια του χειρογράφου, φλούδες χρώματος, νήματα, σταθεροποίησα τη μελάνη με ζελατίνη, έκανα αμέτρητες επιδιορθώσεις με γιαπωνέζικο χαρτί», εξηγεί η Αμπιγκέιλ Κουάντ, επικεφαλής του τμήματος συντήρησης χειρογράφων του αμερικανικού μουσείου.

Το 2000 μια ομάδα ερευνητών άρχισε την ανάκτηση των σβησμένων κειμένων. Χρησιμοποίησαν τεχνικές απεικόνισης σε διαφορετικά μήκη κύματος του υπέρυθρου, ορατού και υπεριώδους φωτός (πολυφασματική απεικόνιση). Χάρη σε διαφορετικές μεθόδους ψηφιακής επεξεργασίας, το κείμενο αποκαλύφθηκε στα μάτια των ερευνητών με τρόπο που κανείς δεν το είχε δει για χίλια χρόνια

Ένα μέρος του βιβλίου που είχε σκεπαστεί με ρύπους διαβάστηκε με ακτίνες Χ στο εργαστήριο Stanford Synchroton Radiation Lightsource (SSRL). Η διαδικασία αυτή αποκάλυψε και το όνομα του γραφέα που έσβησε τα γραπτα του Αρχειμίδη, του Ιώαννη Μύρωνα.

Πληροφορίες: 
http://tinyurl.com/6hobnrj 
Πληροφορίες για την έκθεση: 
http://thewalters.org/exhibitions/archimedes/ 
http://archimedespalimpsest.org/ 

Βιβλίο για τον Παλίμψηστο (έκδοση 2007): 
http://tinyurl.com/3gtsjjd 

Θα κυκλοφορήσει και μία 2τομη έκδοση με όλα τα επιστημονικά αποτελέσματα του The Archimedes Palimpsest project. 

Πληροφορίες για το πρώτο μέρος, που θα δοθεί σύντομα στην κυκλοφορία: 
http://tinyurl.com/5tz9fjw

Ο δεύτερος τόμος θα περιέχει μεταγραφές των μέχρι σήμερα άγνωστων κειμένων που περιλαμβάνει ο Παλίμψηστος, οι οποίες συνοδεύονται από υποδείγματα των εικόνων από τις οποίες δημιουργήθηκαν οι μεταγραφές.

πηγή