ΣΑΠΦΩ : Το αιώνιο πρότυπο γυναίκας

Τρίτη 1 Μαρτίου 2011

star
Ἡ Σαπφώ, ὅπως ἀπεικονίζεται σὲ ἀγγειογραφία ἐπὶ ὑδρίας 
τοῦ 5ου π.Χ. αἰ.(Ἐθνικὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Ἀθηνῶν.)

Σαπφὼ ἡ παντοτινή. 
 θρυλικμορφ πομτν ποίησή της κακυρίως μ τν προσωπικότητά της γοήτευσε τν ἀρχαο κόσμο, ποδικαίως Πλάτων τν νόμασε δέκατη Μοσα. διαφορντας γιτς πιταγς τς ποχς της πρωτοστάτησε στδημιουργία νς γυναικείου προτύπου μτδυναμική της, τς πόψεις της, τν δια της τν ζωή. Μία τέτοια μορφ, τς ποίας «τλόγια ταν ἀνακατεμένα μφλόγες», πως λέει Πλούταρχος, δν θμποροσε νμείνῃ ἀλώβητη πὸ ἐκείνους πο στερονταν πνευματικς καλλιέργειας καγνώσης, μ μπορντας τσι νκατανοήσουν, λλκανσυναγωνιστον τὸ ἔργο της,μκυρίως πχριστιανοκρατικς ἀντιλήψεις τοτύπου «δγυννφοβται τν νδρα», πλάθοντας σενάρια περὶ ὁμοφυλοφιλικς ζως.
Σαπφεναι γνωστό, τι χαιρε πανελλήνιας αγλης γιπολλος αἰῶνες, ἀλλὰ ἀργότερα συκοφαντήθηκε γιτς ρωτικές της προτιμήσεις, παρόλο ποατοκτόνησε πτν ρωτά της γιτν πλοίαρχο Φάωνα. δυσφήμηση διαιωνίστηκε πτν Χριστιανισμκαμεταδόθηκε παγκοσμίως, ταυτίζοντας δυστυχς τεκμηρίωτα τὸ ὄνομα λλκατγενέτειρα τς μεγάλης ποιήτριας, τν ρεστς Λέσβου, μτν μοφυλοφιλία!


Προσφάτως πραγματοποιήθηκε μία θαυμάσια κδήλωση στν Πετρούπολη π τν Σύλλογο Μυτιληναίων Πετρούπολης «Θεόφιλος», που μελετητς τοῦ ἔργου τς μεγαλύτερης ποιήτριας τς λληνικς ρχαιότητας μίλησαν γιτν ποίησή της καγιτος παράγοντες ποκαλλιέργησαν τν κακοφημία, παραποιντας τνόημα πτος στίχους ρισμένων ποιημάτων της, που Σαπφὼ ἐξέφραζε βαθ θαυμασμγιτν κόρη της Κλεΐδα κατς μαθήτριές της. ς σημειωθ, τι Σαπφμέσα πὸ ἄλλα ποιήματά της μεταφέρει τν καημκατν ρωτά της γιὰ ἕναν ἄνδρα. ντυπωσίασε τὸ ἄκουσμα Σαπφικς λύρας-βαρβίτου πτν λγα Στέκου κατν μελοποιημένων ποιημάτων τς Σαπφος πτχορωδία «Νοστδία» το συλλόγου. διδάκτωρ Κλασικς Φιλολογίας καποιήτρια Τασούλα Καραγεωργίου, ποὺ ἔχει μεταφράσει σειρποιημάτων τς Σαπφος, κανε ναφορστν Σαπφικποίηση κατσυσχέτισή της μπαραδοσιακτραγούδια, πού, βάσει τς μελέτης ποπραγματοποίησε, χουν δομηθκαὶ ἐμπνευστῆ ἐν μέρει πτος στίχους τς λυρικς ποιήτριας. Ἐνδιαφέρουσα ταν παρέμβαση τοπροέδρου τν πανταχοῦ Ἐρεσίων Σπύρου Πιπερ, ποὺ ἀνάμεσα σὲ ἄλλα πεσήμανε, τι μτν πικράτηση το Χριστιανισμοκάθε τι λληνικκαὶ ἐρωτικλιθοβολεται καμαζί του καὶ ὁ Δημιουργός του. Τὸ ἴδιο συνέβη καμτΣαπφώ, ποπαρόλο τὸ ἐναντίον της Μένος τὸ ὄνομά της μεινε καλριζωμένο στν τόπο πογεννήθηκε ,ντέχοντας Μέσα στος αἰῶνες. Εναι γεγονός, τι στμέρος ποὺ ἔζησε ποιήτρια, τὸ ὄνομα Σαπφσυναντται ερέως στσημερινγυναικεο πληθυσμ.

 Κεντρικό ομιλητής ήταν Ο δρ.Κλασικς Φιλολογίας καὶ ἐπίτιμος σχολικς σύμβουλος θανάσιος Φραγκούλης ,μ τν ποο εχαμε μισυζήτηση γιτ«φαινόμενο» Σαπφκατστοιχεα ποσυνέλεξε π τν μακρόχρονη νασχόλησή του μτζωκατὸ ἔργο τς Λέσβιας ποιήτριας.
«Δ»: Τι ταν ατποὺ ὡδήγησε τν Σαπφστν ξέχουσα θέση της μέσα στν ἀρχαία λληνικΛογοτεχνία;
Α.Φ.: κενο ποὺ ἀνέδειξε τν Σαπφὼ ἦταν δράση της ς γυναίκας, σπάνια Προσωπικότητά της πτμία καὶ ἡ προσφορά της στνΠοίηση πτν λλη. Ἡ Σαπφὼ ὡς γυνακα μφισβήτησε μτζωκατδράση της,τπαραδεδομένο Πρότυπο γυναίκας. δρυσε ναν κλειστκύκλο γωγς θηλέων καμὲ ἐνασχολήσεις νώτερου πιπέδου, ποσυνδέονταν μτς μουσικς τέχνες και τλατρεία τν Μουσν, προσπαθοσε νσυμβάλλστν λοκλήρωση τς προσωπικότητάς τους. Παράλληλα Σαπφώ, νέα κόμη, νέπτυξε νεργδράση σττεκταινόμενα στν πολιτικζωτς πατρίδας της καμτζωκατὸ ἔργο της προσπάθησε νὰ ὑπερασπισττὰ ἰδανικτς παλαις ριστοκρατίας, στν ποία παραδοσιακὰ ἀνκε, δεχόμενη τς συνέπειες γιατή της τδράση καδοκιμάζοντας τν ξορία μία φορστν Πύρρα τς Λέσβου καμία στΣικελία. μως κενο ποκαθιέρωσε τ Σαπφκατν κανε θάνατη ταν τποιητικὸ ἔργο της. Ἡ Σαπφκαινοτόμησε καστμορφκαστπεριεχόμενο τς Λυρικς Ποίησης ,ποὺ ἄκμαζε στν ποχή της .Εσήγαγε να νέο εδος ποίησης, τΜελικ  Ποίηση καὶ ἕνα νέο εδος στροφς, ποεναι γνωστὴ ὡς Σαπφικστροφή. Χρησιμοποίησε μία νέα θεματολογία, πο στρέφεται γύρω π τν ρωτα, στν ὁποία κυριαρχε θεϊκ φυσιογνωμία τς φροδίτης κα μεινε μακρι π τ θέματα τν συγχρόνων της ποιητν, ὅπως Τυρταος κα λκαος, πο μιλοσαν γι τν πολεμικ ρετ κα τν θάνατο γι τν πατρίδα, πο καταξιώνει τν νθρωπο. Μπορε κανες ν φανταστ τ Σαπφ ν διακηρύσσ· Σταματήστε τν πόλεμο κα κάντε ρωτα. Σαπφ στρεψε τν ποίηση π τν νδρα στ γυνακα κα συνδυάζοντας τς ὄμορφες κα κομψς λέξεις, πο χρησιμοποιε, μ τ μηνύματα πο στέλνει, τν ὀμορφιά, τν νοιξη, τν ρωτα, δίνει χρμα κα λάμψη στ ργο της κα μία μαγεία κα γοητεία, πο θέλγει τ πνεμα κα τν ψυχή.


Σαπφὼ καὶ Ἀλκαῖος, οἱ δύο Λέσβιοι λυρικοί, οἱ μέγιστοι τοῦ 
ἀρχαίου Ἑλληνικοῦ Κόσμου. (Ἀγγειογραφία τοῦ 480 π.Χ.
Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο Μονάχου.)

«Δ»: Ποιά στοιχεα ντλομε π τργο τς Σαπφος γι τν κοινωνικοπολιτικ κα πολιτιστικ νάπτυξη τς Λέσβου κείνης τς ποχς;
Α.Φ.: τέχνη κα κοινωνία βρίσκονται πάντα σ μία σχέση λληλεπίδρασης, σ μία σχέση διαλεκτική. τέχνη τρέφεται κα μπνέεται π τν ποχή, λλ κα σ μεγάλο βαθμ τ διαμορφώνει. τσι πάντα τέχνη ποτελοσε πηγ τς στορικς ἔρευνας. Μελετντας κανες τ ργο τς Σαπφος ντλε π ατ πολύτιμες πληροφορίες γι τν τρόπο ζως, τν πολιτικ ργάνωση κα τος κοινωνικος θεσμος τς Λέσβου τς ποχς κείνης. Τ καθαρ πολιτικ τραγούδια της παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες γι τς νδρικς πολιτικς ταιρεες, πο δροσαν στ νησί, κα τς πολιτικς ναταράξεις, διώξεις κα συγκρούσεις, πο τ συγκλόνισαν μέχρι τν ἐγκαθίδρυση τς δημοκρατίας. Τ ρωτικά της ποιήματα παρέχουν πολλς μαρτυρίες γι τ λειτουργία θιάσων λατρευτικο χαρακτρα, φιερωμένων σ θεότητες τς πνευματικς ζως, τς Μοσες, γι τ διάφορα ερά, πο ταν σπαρμένα σ λη τ Μυτιλήνη, γι τς διάφορες θρησκευτικς τελετές, γιορτς κα πανηγύρεις, ν τπιθαλάμιά της, πο κατέχουν ξεχωριστ θέση γι τ χάρη κα τν πλότητά τους, μς δίνουν τ δυνατότητα ν βγάλουμε κάποια συμπεράσματα γι τ θέση πο κατεχε στ ζω τν Λέσβιων θεσμς το γάμου κα τ τελετουργικό του. Γενικά, μελετντας κανες τν ποίηση τς Σαπφος, μπορε ν ντλήσ στοιχεα, πο φωτίζουν τν ποχή της κα δικαιολογον τν τίτλο Αολικ Λεσβιακ νοιξη, πο χει δοθ στν περίοδο ατή.

«Δ»: Πς ντιμετώπιζαν ο σύγχρονοί της τν ποίησή της κα τς πρωτοποριακές της δέες;
Α.Φ.: Πράγματι σημασία χει, τί πίστευαν γι τ Σαπφ ο σύγχρονοί της κα χι ο μεταγενέστεροι. Δυστυχς Σαπφ δν κρατοσε κανένα προσωπικ μερολόγιο σχετικ μ τς καθημερινές της δραστηριότητες κα δν γραψε πομνημονεύματα. Δν ετύχησε ν χ πως λλοι κάποιον γκωμιαστ το ργου κα τς φιλοσοφίας της. Ο διάφορες πηγς, π τς ποες ντλομε πληροφορίες γι ατήν, ἀπέχουν πολ π τν ποχή της κα γι’ ατ ξιοπιστία τους λέγχεται. Πάντως Σόλων, γνωστς θηναος ποιητς κα νομοθέτης, πο ζησε τν ἴδια σχεδν ποχ μ τ Σαπφώ, φαίνεται πς τ θαύμαζε κα μάλιστα προσπαθοσε στ γεράματά του ν ποστηθίσ κάποια π τ ποιήματά της. Κα ριστοτέλης τν παραδεχόταν σν ποιήτρια κα παρατηροσε, πς ο Μυτιληναοι τν τιμοσαν, ν κα ταν γυνακα. Κα ρόδοτος τν ποκαλε «μουσοποιόν». Τ γεγονός, πς σοι ναφέρονταν σ ατν συνώδευαν τ νομά της μ κάποιο πίθετο, πως μουσοποιός, λιγύθροος, μελίφωνος μ φράσεις πως Πιερίς μέλισσα, Λεσβία ηδν κ.λπ. μαρτυρε, πς λοι ναγνώριζαν τν νώτερη ποιότητα τς ποίησής της. διαίτερα σημαντικ εναι, ν ναφέρ κανες δ τ γεγονς πς Πλάτων χαρακτήρισε τ Σαπφ δεκάτη μοσα. Ατ λέει πολλά.

«Δ»: Γιατί τ συκοφάντησαν γι τς ρωτικές της προτιμήσεις, π τ στιγμ πο δημιούργησε οκογένεια, κα παραδίδεται πς ατοκτόνησε γι τν ρωτά της γι ναν νδρα;
Α.Φ.: λήθεια, γιατί; πάντηση χει σχέση μ τ προηγούμενο ρώτημα. Σκεφθτε, τι Σαπφ ζησε σ μία νδροκρατούμενη ποχ κα μφανίστηκε ξαφνικά, γι ν ταράξ μ τ ζω κα τ ργο της τ κατεστημένο. Σαπφ ταν πρώτη γυνακα ποιήτρια, πο ρθε ν μφισβητήσ τν πρωτοκαθεδρία τν νδρν κα ν εσαγάγ ν πολλος νέες ξίες.
στορία δείχνει, πς πάντα τ νέο κα τ πρωτότυπο μφισβητεται κα δν γίνεται εκολα δεκτό, διαίτερα ν ατ ρμηνεύεται ς πειλ γι κάποιους. Ἔτσι φαίνεται, πς κα κείνη τν ποχ φαρμόστηκε μία τακτική, πο κολουθεται κόμη κα σήμερα κα θ φαρμόζεται κα στ μέλλον: πίθεση στθος το ντιπάλου, κοινς λασπολογία. Ο γι ποιονδήποτε λόγο χθρο ντίπαλοι τς ποιήτριας δν μποροσαν ν μφισβητήσουν τν ποιότητα τν ποιημάτων της κα γι’ ατό, κμεταλλευόμενοι τ γεγονός, πς τν κύκλο της τν ἀποτελοσαν νεαρ κορίτσια, μφισβήτησαν τν θική της ποιότητα κα τν συκοφάντησαν ς γυναικεράστρια κα ταίρα. Ὅσο γι τν ατοκτονία της, ξαιτίας τς πογοήτευσης πο νιωσε γι τν νεκπλήρωτο ρωτά της γι ναν νδρα, σφαλς θ ννοτε τν φημολογούμενο ρωτά της μ τν Φάωνα. μως κδοχ ατ το θανάτου της μλλον νήκει στ σφαρα το μύθου, πο δίνει στ θάνατό της μία ρομαντικ χροιά, λλ παράλληλα εναι νδεικτικ γι τς ρωτικς προτιμήσεις της.
«Δ»: Ποιοί μπορε ν εθύνωνται γι’ ατ τ δυσφήμηση κα  πς πεκτάθηκε στος μεταγενέστερους;
Α.Φ.: π τ παραπάνω φαίνεται, πς ατο πο θ μποροσαν ν εθύνωνται γι τ δυσφήμηση τς Σαπφος εναι σοι τν βλεπαν ς πειλή, πο στρέφεται ἐναντίον το κύρους τς δύναμής τους. Τέτοιοι μπορε ν εναι πρτα λοι ο μότεχνοί της νδρες στ Λέσβο κα λλο, πειτα ατο πο συγκροτοσαν τς λεγόμενες πολιτικς ταιρεες, πο βλεπαν πλάι σ ατς ν δημιουργονται παρόμοιες ἑταιρεες, ποτελούμενες π γυνακες, κόμη ο κπρόσωποι τς μεσαίας στικς τάξης, τος ποίους πολέμησε μ τ πολιτικά της ποιήματα τέλος ο διευθύντριες τν κύκλων πο νταγωνίζονταν τν κύκλο τς Σαπφος κα βλεπαν τν ποιήτρια ν σαγηνεύ τς μαθήτριές της σν θηλυκς Σωκράτης, πως χαρακτηρίστηκε. Πάντως ξίζει ν σημειωθ, πς π τν 6ο αἰῶνα π.Χ. δν πάρχουν πηγς πο ν ποδίδουν στν ποιήτρια κάποια κατηγορία γι κόλαστη ζω κα σεξουαλικ διαστροφή.

«Δ»: Σαπφ κατ τί διαφέρει π τ πρότυπο τς σύγχρονης γυναίκας; Θ
μποροσε ν ζ στ σημεριν ποχή;
Α.Φ.: λήθεια, ποιό εναι τ πρότυπο τς σύγχρονης γυναίκας; Θ μποροσε ν π κανείς, πς τ πρότυπο τς σύγχρονης γυναίκας εναι μία γυνακα μ ξιοπρέπεια, πο στηρίζεται στς δικές της δυνάμεις, πο δραστηριοποιεται μέσα στν κοινωνία κα ζ τ προβλήματά της, πο σπάει τν πομόνωσή της κα ρχεται σπαφ μ συντρόφους κα συντρόφισσες στος χώρους πο δραστηριοποιεται. Μία γυνακα, πο μπορε ν ξιοποι τς κανότητές της σύμφωνα μ τς διαιτερότητες τς προσωπικότητάς της κα πιδιώκει τν ναγνώρισή της γι τ συμβολή της στν κοινωνικ νάπτυξη κα τν πρόοδο. Ὑπάρχει ραγε κάτι π ατά, πο δν συναντ κάποιος στν περίπτωση τς Σαπφος; σφαλς χι. τσι εναι σίγουρο, πς Σαπφ χι μόνο θ μποροσε ν ζήσ στν ποχή μας, λλ θ μποροσε ν γίν κα σύμβολο το γυναικείου κινήματος.
«Δ»: Πς θ μποροσε ν παλλαγ τ νομα τς Σαπφος π τ δυσφήμηση;
Α.Φ.: Σαπφ πέρασε στν στορία τς Ποίησης κα τς Λογοτεχνίας, χωρς ν ξεκαθαριστ καλά-καλ θική της ποιότητα κα τ ργα τς διωτικς της ζως. Τ πρόβλημα ατ δν χει λυθ καί, πως φαίνεται, δν εναι εκολο ν λυθ. Εναι βέβαιο, πς μερικο κατηγορον τν ποιήτρια, γιατ παρερμηνεύουν τ ργα της, πού, φο χουν παραδοθ ποσπασματικά, ενοον τς αθαιρεσίες σκάβουν βαθύτερα π σο πρέπει σ ατά. τσι γι παράδειγμα, νάλογα μ τ τί πιστεύει καθένας, μπορε ν ποδώσ τν ντωνυμία «τις» (πο στ ρχαα λληνικ εναι ἀρσενικο κα ταυτόχρονα θηλυκο γένους) μ τ «κάποιος» τ «κάποια» κα ν δώσ τ χροι πο θέλει στ κείμενο. κενο λοιπν πο προέχει εναι, ν γίν μία προσεκτικ μελέτη κα κδοση τν ργων τς Σαπφος μ βάση λα τ νέα στοιχεα πο ρχονται στ φς. Παράλληλα μ ατό, πειδ πάρχει μία τάση στν νθρωπο ν ντυπωσιάζεται π τ προκλητικ κα τ σκανδαλοθηρικό, ατο πο σχολονται μ τ ργο τς ποιήτριας πρέπει ν πιδεικνύουν μεγαλύτερη σοβαρότητα κα πευθυνότητα κα ν μν βλέπουν γι λόγους ντυπωσιασμο κάτω π κάθε στίχο τ «αρετικό» κα τ μοφυλοφιλικό. φείλουμε, λοι σοι σχολούμαστε μ τ ργο της, ν σεβαστομε τ κείμενο κα ν μν τ διαστρέφουμε γι διάφορους ἀνομολόγητους σκοπούς.
«Δ»: Τί ταν κενο πο σς θησε ν μελετήσετε τ ζω κα τ ργο τς Σαπ-
φος;
Α.Φ.: νας κλασικς φιλόλογος κα μάλιστα Λέσβιος χει πολλος λόγους νσχοληθ μ τ ζω κα τ ργο τς Σαπφος. ς κλασικς φιλόλογος, πο πηρετοσα στν κπαίδευση, που π παλι διδάσκονταν ποιήματά της, ασθάνθηκα τ χρέος ν ποκτήσω λα κενα τ γνωστικ φόδια, πο θ μ καθιστοσαν καν ν νταποκριθ μ ποτελεσματικ τρόπο στν ποστολή μου. Παράλληλα ς κλασικς φιλόλογος νιωσα τν νάγκη, ξιοποιντας τος μηχανισμος πο μο παρεχε πιστήμη μου, ν πικοινωνήσω μεσα κα χωρς μεσολαβητς μ τ ποιήματά της κα ν προσπαθήσω ν νακαλύψω τ χρυσάφι πο κρύβεται μέσα τους. Ἡ Σαπφώ, ατ τόσο ξέχουσα κα τόσο παρεξηγημένη Λέσβια ποιήτρια, ποτελε μεγάλη πρόκληση γι κάθε φιλόλογο. ς Λέσβιος τέλος θεώρησα, πς εναι χρέος ν μελετήσω μία προσωπικότητα, πο τίμησε κα τιμ τ Λέσβο κα ποτελε «γλυκ καύχημά» της, πως λεγαν ο ρχαοι

Ταξιαρχούλα Λαδά
star

0 αναγνώστες άφησαν σχόλιο: