Ο ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ - RUM ORTODOKS PATRIKHANESI

                        Ο ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Α. ΓΕΝΙΚΑ

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η ορθόδοξη εκκλησία δεν αντιστρατεύτηκε με κανέναν τρόπο τις επιλογές του κατακτητή. Αντίθετα, τις νομιμοποιούσε και τις προωθούσε μέσα από ένα εσχατολογικό πλαίσιο, που εν ολίγοις συνοψιζόταν στο εξής: "Οι ορθόδοξοι είχαν υποταχθεί στους Οθωμανούς ως τιμωρία που επέβαλλε ο θεός στους χριστιανούς. Η ανατροπή αυτής της κατάστασης επαφίονταν στη θέληση του θεού. Οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση στο ... θείο έργο (π.χ. επανάσταση) ήταν βλασφημία και στρεφόταν άμεσα κατά του ίδιου του θεού".

Ας αφήσουμε όμως το Γρηγόριο πασά τον Ε΄ να μας τα πει με δικά του λόγια:

"Αι ταραχαί αντίκεινται προς την των υπηκόων οφειλουμένην πίστην και υπακοήν εις την άνωθεν εφ' ημάς τεταγμένη βασιλεία, αντιβαίνουσι δε και εις αυτάς τας εντολάς της εκκλησίας και του Ευαγγελίου".

Οποιαδήποτε λοιπόν εξέγερση ήταν αντίχριστη... Οποιαδήποτε επανάσταση ήταν ενάντια στο θεό...

Η θέση και πρακτική αυτή δεν ήταν άσχετη με την τοποθέτηση του πατριαρχείου ως τοποτηρητή ουσιαστικά της θέλησης του σουλτάνου, με την προσφορά σ'αυτό πλείστων όσων προνομίων, ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών του πατριαρχείου προς την Υψηλή Πύλη: φοροαπαλλαγές, ασυλίες, αξιώματα, τιμητικές φρουρές γενιτσάρων, πολιτική και δικαστική εξουσία, δικαίωμα φορολόγησης των ραγιάδων και άλλα. Ηταν τόσο μεγάλη η θέση του πατριάρχη ως υπαλλήλου του οθωμανικού κράτους που ο Κολοκοτρώνης τον ονομάζει "αντιβασιλέα", δηλαδή δεύτερο μετά το σουλτάνο, που εκτελούσε τη θέλησή του.

"Σαν είδε τούτο ο σουλτάνος, διόρισε ένα βιτσερέ (viceré=αντιβασιλέας στα ιταλικά), τον πατριάρχη και του έδωσε την εξουσία της εκκλησίας. Αυτός και ο λοιπός κλήρος έκαμαν ό,τι τους έλεγε ο σουλτάνος".

Το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης ταυτίζει έτσι τη θέση του με τη θέση της οθωμανικής εξουσίας, αποτελώντας ουσιαστικά το συνέταιρο του σουλτάνου στη διατήρηση της δουλείας των ραγιάδων. Αυτό είναι εύκολα κατανοητό καθώς τόσα και τέτοιας φύσης προνόμια δεν έδειχναν απλά την "ανοχή" των Οθωμανών έναντι των ορθοδόξων αλλά προβιβάζουν την ηγεσία τους στη θέση του ανώτερου υπαλλήλου της αυτοκρατορίας, ενός τόσο εμπίστου που λογοδοτεί μόνον και απ'ευθείας στο σουλτάνο.

Οι υποχρεώσεις του πατριάρχη έναντι του σουλτάνου (ως αντάλλαγμα της θέσης του και των προνομίων του) ήταν πολλές και ποικίλλες: από τη σίτιση των γενιτσάρων μέχρι την ενίσχυση του σουλτανικού ταμείου. Οι υποχρεώσεις όμως αυτές ήταν παράπλευρες και διάφορες σε μέγεθος, καθιερώνονταν δε και αίρονταν κατά καιρούς. Η βασική όμως υποχρέωση του πατριάρχη ήταν η διατήρηση της υποταγής των Ελλήνων στους Τούρκους. Αλλά, ας αφήσουμε τον Μιλιέτ Μπασή Γρηγόριο πασά τον Ε΄ να μας πει ποιά ήταν η δουλειά του:

"Αλλ' ο πατριάρχης θεωρείται εγγυητής της ησυχίας των χριστιανών"
Αυτή η βασική υποχρέωση καθιερώθηκε άμα τη χειροτονία του πρώτου μιλιέτμπαση τουρκορθόδοξου πατριάρχη, του Γεννάδιου και τηρήθηκε με θρησκευτική ευλάβεια για 367 ολόκληρα χρόνια απ'όλους.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, με τις ιδέες του Διαφωτισμού να σαρώνουν την Ευρώπη, η μάχη του Ρουμ Πατρικανεζή έγινε λυσσαλέα κατά των ιδεών που αυτός έφερνε και ιδιαίτερα εκείνη της Ελευθερίας. Και στον αγώνα κατά της Ελευθερίας των Ελλήνων επιστρατεύτηκαν όλοι: Από τον αγύρτη κήρυκα της εθελοδουλείας Κοσμά (άγιος σήμερα), τον εμετικό Αθανάσιο Πάριο (άλλος άγιος) μέχρι τον ανώτατο τουρκοϋπάλληλο Γρηγόριο πασά τον Ε΄ (τρίτος άγιος) και τους παρατρεχάμενούς του.

Ο αγώνας του πατριαρχείου δεν στρέφεται μόνο κατά αυτής της ελευθερίας των Ελλήνων· στρέφεται και κατά των ιδεών που θα ήταν δυνατό να τη δημιουργήσουν. Αφορίζονται από τα γραπτά του Ρήγα ... μέχρι οι επιστήμες και τα ελληνικά ονόματα. Αφορίζονται ιδέες, άνθρωποι, έντυπα, βιβλία, ενέργειες...
Σημαντική βοήθεια στον αγώνα τους αυτόν έχουν το πατριαρχικό τυπογραφείο που δημιουργείται με τη βοήθεια του σουλτάνου το 1798 από το Γρηγόριο πασά τον Ε΄ για να ενισχυθεί ο αγώνας του πατριαρχείου κατά της ελευθερίας. Δεκάδες τα ανθελληνικά και εμετικά έντυπα που τυπώνονται εκεί (ορισμένα θα τα δούμε αναλυτικά), όλα προς μία κατεύθυνση: "Ο θεός μας έδωσε τους οθωμανούς και οποιαδήποτε αμφισβήτηση της κυριαρχίας τους στους Ελληνες είναι αμφισβήτηση της ίδιας της θέλησης του θεού". Δεκάδες και οι προσπάθειες των εμετικών ανθελλήνων και μετέπειτα αγιοποιηθέντων από τους χριστιανούς τουρκοϋπαλλήλων του πατριαρχείου.
Η ελευθερία όμως των Ελλήνων ήταν απλά θέμα χρόνου. Ούτε η λυσσαλέα αντίδραση των τουρκορθοδόξων του πατριαρχείου, ούτε ο θεός ο ίδιος δεν θα κατάφερνε να γυρίσει πίσω το ποτάμι που είχε πλέον πάρει το δρόμο του...

Συνεχίζεται.... (Συντακτης του κειμενου ειναι ο εκπαιδευτικος Κωνσταντινος Θεοδωριδης)


Αρχική σελίδα